Son beş yıl içerisinde yürürlüğe konulan 2014 tarihli 6552 sayılı Kanun, 2016 tarihli 6736 sayılı Kanun ve 2017 tarihli 7020 sayılı Kanun ile temelde bazı kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması düzenlenmiş, söz konusu düzenlemelere gümrük vergi ve/veya cezaları da konu olmuştu. Anılan düzenlemelere benzer biçimde; 11.05.2018 tarihli 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun ile de diğer kamu alacakları ile birlikte, gümrük vergi ve/veya cezalarına ilişkin olarak 31.03.2018 tarihinden (bu tarih dahil) önce 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve ilgili diğer kanunlar kapsamında gümrük yükümlülüğü doğan, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı tahsil daireleri tarafından 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip edilen gümrük vergileri, idari para cezaları, faizler, gecikme faizleri ve gecikme zammı alacaklarının yeniden yapılandırılması düzenlendi.

Söz konusu kanunun uygulanmasına yönelik olarak gümrük idaresi çabuk tepki gösterdi ve 26.05.2018 tarihli Resmi Gazete’de 7143 Sayılı Kanun Kapsamında Gümrük Alacaklarının Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Tebliğ’i yayımlayarak uygulamaya açıklık getirdi. Bu nedenle, daha önceki kanunlar kapsamında uygulama örnekleri bulunan, hâlihazırda takip olunan kesinleşmiş ya da kesinleşmemiş alacaklara uygulanacak işlemleri ele alarak benzerleri tecrübe edilmiş çoğu şeyi burada tekrar etmektense yakın gelecekte karşılaşılabilecek olan cari gümrük denetimlerine ilişkin hususları ele almayı daha verimli buldum.

Öncelikle, kanun metninde “gümrük vergileri” tanımlanmış, belirtmiş olduğum tebliğ ile de “alacak” ve “gümrüklenmiş değer” kavramları açıklanmıştır. Bunların yanında, cari gümrük denetimlerine ilişkin hususlara geçmeden önce, kanun metninde yer almakla birlikte tanımlar arasında bulunmayan “gümrük yükümlülüğünün doğması” kavramını ele almakta fayda var. Gümrük Yönetmeliği’nin 483’üncü maddesine göre ithalatta gümrük yükümlülüğü; ithalat vergilerine tabi eşyanın, serbest dolaşıma girmesi veya ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali için normal usulde yapılan beyanlarda gümrük beyannamesinin tescil tarihinde, basitleştirilmiş usulde yapılan beyanlarda basitleştirilmiş işlemlere ilişkin beyannamenin ya da gümrük idaresince kabul edilen ticari veya idari belgenin tescil edildiği ya da tescil hükmünde kayıt işleminin yapıldığı tarihte başlar.

Kanuna gelirsek; 7143 sayılı Kanun, alacağın kanun kapsamına girmesi için gümrük yükümlülüğünün doğması gereken son tarihi 31.03.2018 olarak belirlemiştir. Bu tarihten önce gümrük yükümlülüğü doğan alacaklar için 4458 sayılı Gümrük Kanunu kapsamında yapılan gümrük incelemeleri ile ek tahakkuk işlemlerine 18.05.2018 tarihinden önce başlanılmış olması hâlinde, yürütülen gümrük incelemeleri ile ek tahakkuk işlemlerine devam edileceğini düzenlemiştir.

Burada söz konusu gümrük incelemeleri ile ek tahakkuk işlemlerinin yapılış usulüne bakmakta fayda var. Gümrük idaresinde geçmişe yönelik incelemeler temelde, gümrük ve ticaret müfettişleri tarafından inceleme, denetim ve sonradan kontrol mevzuatı çerçevesinde Bakanlık makamı onayına dayanarak, gümrük ve ticaret bölge müdürlüğü kontrol şubeleri ile gümrük müdürlüklerince ise görevlendirme üzerine yapılmaktadır. Kanun metninde söz konusu işlemlere 18.05.2018 tarihinden önce başlanılmış olması gerekliliğinden bahsolunmuş, tebliğ ile de başlama tarihinin ilgili müfettiş ya da memur tarafından incelemeye fiilen başlama tarihi olmadığı, müfettişlerce yapılan inceleme, denetim ve sonradan kontrol için görevlendirmeye ilişkin Bakanlık makamı onay tarihinin, gümrük ve ticaret bölge müdürlüğü kontrol şubeleri ile diğer incelemeler için ise görevlendirme tarihinin esas alınacağı düzenlenmiştir.

Bu kapsama giren gümrük incelemeleri ile ek tahakkuk işlemlerinin tamamlanmasından sonra 7143 sayılı Kanun ile;
- tahakkuk eden vergilerin %50’si ile buna isabet eden tutara, 18.05.2018 tarihine kadar Yİ-ÜFE oranının uygulanması ile hesaplanacak tutarın,
- vergi aslına bağlı olmayan cezalarda cezanın %25’inin,
- eşyanın gümrüklenmiş değerine bağlı olarak kesilmiş cezalarda cezanın %15’inin ve varsa gümrük vergileri aslının %50’si ile bu tutara gecikme faizi yerine 18.05.2018 tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutar ile bu tarihten sonra kararın tebliği üzerine belirlenen dava açma süresinin bitim tarihine kadar hesaplanacak gecikme faizinin tamamının,
ceza kararının tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içerisinde yazılı başvuruda bulunularak, ilk taksitin tebliği izleyen aydan başlamak üzere ikişer aylık dönemler hâlinde altı eşit taksitte ödenmesi şartıyla;
- Vergi aslının %50’sinin,
- Vergi aslına bağlı olmayan cezalarda cezanın %75’inin,
- Eşyanın gümrüklenmiş değerine bağlı olarak kesilmiş cezalarının %85’inin,
- Gümrük vergilerine kanunun yayımı tarihine kadar uygulanan gecikme faizinin ve vergi aslına bağlı cezaların tamamının,
tahsilinden vazgeçileceği düzenlenmiştir. Bu çerçevede, ileriki aşamalarda karşılaşılacak denetimler sonucu tahakkuk işlemleri ile karşılaşılması hâlinde söz konusu düzenlemelerden yararlanabilmek için, ilgili Bakanlık makam onayı veya ilgili birimin görevlendirme tarihinin şirketlerce bilinmesinde yarar bulunmaktadır.

Peki bu dönemde incelemesi tamamlandığı hâlde, 18.05.2018 tarihinde ya da daha sonra gümrük idaresine müfettiş raporu intikal ederse ne olacak? Bu durumda öncelikle önemli olan husus müfettiş raporunun tarihi. Söz konusu yeniden yapılandırmadan yararlanabilmek için, müfettişin rapor tarihinin 18.05.2018 tarihinden önce olması gerekir. Müfettiş raporuna istinaden gerekli ek tahakkuk ve tebliğ işlemleri yapılır, devamında söz konusu yapılandırmadan yararlanabilmek için ayrıca yukarıda belirtilen şekilde belirlenen tutarın, yine belirtilen süre ve şekilde tamamen ödenmesi gerekir.

Bir diğer husus ise başvuru zamanına ilişkin. 7143 sayılı Kanun hükümlerinden yararlanmak isteyen borçluların, 31.07.2018 günü mesai bitimine kadar ilgili gümrük idaresine belirtilen tebliğ eki forma uygun olarak başvuruda bulunmaları gerekir. Peki belirttiğimiz üzere, devam eden gümrük incelemeleri ile ek tahakkuk işlemleri bu son başvuru tarihini aşarsa ne olacak? Yukarıda değindiğimiz üzere bu kapsamdaki ek tahakkuklara karşı söz konusu yapılandırmadan yararlanabilmek için 31.07.2018 tarihinden bağımsız olarak bir süre belirlemesi yapılmıştır. Buna göre bahse konu ceza kararının tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içerisinde ilgili gümrük idaresine yazılı başvuruda bulunulması gerekir.