Türkiye, otomotiv endüstrisinde yaptığı yatırımlar ve artan potansiyeli ile önemli bir yere sahip olmakla birlikte, son dönemde trafikte Çin menşeli otomobillerde görülen artış da dikkat çekmektedir. Çin menşeli otomobiller düşük maliyetli üretim avantajı ve geniş ürün yelpazesi ile Türkiye pazarında etkinliğini son dönemde önemli derecede artırmakta. Bununla birlikte, Çin’den 8703 Gümrük Tarife Pozisyonundan (GTP) yapılan otomobil ithalatları üzerine %40 oranında (veya 7.000 USD/adet) İlave Gümrük Vergisi (İGV) getirilmesi ile dış ticaret üzerinde yine korumacı önlemler mi var yoksa halk yerli üretime mi yönlendiriliyor soruları da tartışma konusu haline gelmiş durumda.

Konuyu incelemek adına, Çin’den yapılan 8703 Gümrük Tarife Pozisyonu (GTP) kapsamı otomobil ithalatlarının son beş yıllık (2019-2024) seyrini TÜİK verileri ile ele aldığımızda, Türkiye’de Çin’den yapılan otomobil ithalatlarında son yıllarda artan bir ivme ile önemli artışlar yaşanmakta olduğu görülmekte. Yaklaşık beş yıl öncesine karşılık gelen 2019 yılını bir bütün olarak ele alarak geriye gidip dönem içerisinde günümüze kadar 8703 Gümrük Tarife Pozisyonu (GTP) kapsamı otomobil ithalatlarının ABD doları bazında ithalat tutarlarının seyrini ele alalım.

Belirttiğim üzere, 2019 yılı toplam olarak (tüm aylar) ele alındığında, Çin’den 8703 GTP kapsamı otomobil ithalatları 2019 yılı toplam ithalat tutarı 6.903.394 ABD doları olarak karşımıza çıkıyor. 2024 verilerinin mevcutta Ocak–Nisan dönemini kapsadığını göz önüne aldığımızda, 2019 yılı Ocak–Nisan dönemi ithalat tutarının 3.939.838 ABD doları olduğunu da görmekteyiz. Devamında bahse konu otomobillerin Çin’den ithalat tutarları sırasıyla 2020 yılında 28.551.898 ABD doları, 2021 yılında 113.728.696 ABD doları, 2022 yılında 182.533.754 ABD doları, 2023 yılında ise 1.279.042.256 ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2024 yılına ilişkin olarak, Ocak–Nisan dönemi ithalat tutarının ise 553.200.859 ABD doları olduğu görülmektedir.

Karşılaştırmalı baktığımızda, 2019 yılında 6,9 milyon ABD doları olan Çin’den 8703 GTP kapsamı otomobil ithalatı tutarı 2020 yılına geçişle %300’den fazla artarak 28,5 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş, devamında 2021 yılında yine %300 artış sağlanarak 113,7 milyon ABD doları ithalat yapılmış, 2022 yılında %60 artışla 182,5 milyon ABD doları olmuş ve 2023 yılında %600 oranında dikkat çekici bir yükselişle 1,3 milyar ABD dolarını bulmuştur. Söz konusu otomobil grubundan 2024 yılının ilk dört ayında 553 milyon ABD doları ithalat yapılmış olup belirtilen tutar yukarıda da belirttiğimiz üzere 2019 yılı için sadece 3,9 milyon ABD dolarıdır. Mevcut gidişat içerisinde kalınarak 2024 yılı öngörüsü yapıldığında, basit bir oranlama ile 2024 yılı için toplam ithalat tutarının en az 1,65 milyar ABD doları olmasını beklemek yanlış olmayacaktır.

Tam da bu noktada, Çin’den 8703 Gümrük Tarife Pozisyonundan (GTP) yapılan otomobil ithalatları üzerine söz konusu %40 oranında (veya 7.000 USD/adet) İlave Gümrük Vergisinin (İGV) getirilmiş olması karşısında varılan sonuç; Devlet yönetiminin mevcut gidişatın devamına izin vermeyerek müdahalede bulunduğu, getirilen yüksek oranlı İGV ve İGV kaynaklı yansıyacak ÖTV ve KDV tutarları ile birlikte ithalat maliyetlerinin ciddi biçimde yükseltilmesinin ve böylece ithalat eğiliminin azaltılmasının sağlanarak roket hızı ile artan ithalat seyrinin önüne geçilmesinin amaçlandığıdır.

Diğer yandan yerli üretim her ne kadar başlangıç/büyüme seviyesinde olarak kabul edilse de düşük maliyetli Çin ithalatlarının yerli üretimi zorladığını ya da yakın zamanda zorlayacağını savunmak da yanlış olmayacaktır. Bu bağlamda, Çin malı otomobil ithalatının önündeki vergi duvarlarının arttırılması ile yerli üretim otomobillerin yurt içi pazara yönelik daha güçlü hale gelmesini kaçınılmaz bir etki olarak saymak da mümkündür.

Dr. Levent Özkardeş

10.06.2024