Yıl başında düzenlemelerin yayınlanmasının ardından kaleme almış olduğum “İthalatta Yeni Denetim Düzenlemeleri-DK1 TP1 MH1 Tespit İşlemleri” başlıklı yazım ile Gümrük İdaresi dışındaki kurumlarca yapılacak kontroller kapsamında kullanım amacına göre bilgi ve/veya belgeye tabi eşyanın kullanım amacına uygun olup olmadığının tespiti için Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirlerince DK1 Tespit Raporu düzenlenmesi gerektiğini ifade etmiştim.

Anılan tespit işleminin konusunu, 2024 yılı sonu itibariyle mevcut düzenlemeler arasında sadece, 2024 yılı için Tarım ve Orman Bakanlığının Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5)’nin 10/5 maddesi oluşturmaktadır. Buna göre, Tebliğ kapsamında olup sabit referans numarası (kapsam dışı) beyan edilerek ithal edilen ve 500.000 TL toplam fatura tutarını aşan ürünlerin, yapılan beyana uygun kullanımının veya tesliminin gerçekleştirildiğinin tespitinin yetkilendirilmiş gümrük müşaviri (YGM) raporu ile yapılacağı düzenlenmiştir. Söz konusu rapor, belirttiğimiz üzere DK1 Tespit Raporu’dur.

Bu kapsamda DK1 Tespit Raporunun kapsamına, söz konusu Tebliğ eki listeler içeriği GTİP’lerdeki eşyanın duruma göre gıda ile temas etmeyecek, gıda ve yem sanayii dışında ve/veya karşılarında belirtilen amaçlar dışında ya da hayvan sağlığı amacı dışında kullanılacak, tıbbi ürün ve veteriner tıbbi ürün imalinde kullanılan hammadde sanayiine ya da bitki koruma ürünü sanayiine verilmeyecek veya laboratuvar analizinde kullanılacak olması durumlarında gümrük beyannamesi ile sabit referans numarası yapılarak (kapsam dışı beyanı) ithal edilen, değeri 500.000 TL’nin üzerinde bulunan eşya girmektedir. DK1 Tespit Raporu ile söz konusu eşyanın beyan edildiği yerlerde beyan edildiği üzere kullanılmadığı, ilgili sanayiilere verilmediği veya laboratuvar analizinde kullanıldığı YGM tarafından rapora bağlanacaktır.

Söz konusu tespit işleminin, beyanname tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde gerçekleştirilmesi ve raporlamanın tespit işleminin yapıldığı ayı izleyen ayın yedinci gününe kadar yapılması gerekmektedir. Bu bağlamda, raporlama işlemi gümrük beyannamesinin tescil tarihini takip eden 6 ay içerisinde yapılmak zorunda değildir. Zira, raporlamanın konusunu gümrük beyannamesinin tescil işlemi (ithalat) değil, gümrük beyannamesi ile ithal olunan eşyanın devamı süreçte kullanımı ya da elden çıkarılması oluşturmaktadır. Bahse konu kullanım ya da elden çıkarma işleminin gümrük beyannamesinin tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde yapılmaması halinde, eşyanın depoda tespiti aranabilecek, bununla birlikte kullanım ya da elden çıkarma için 6 aylık süreye ek süre verilecektir. Bu süre üçer aylık dönemler halinde uzatılabilecek ancak ek süreler dahil yirmi dört ayı geçemeyecektir.

Konuyu 500.000 TL alt sınırının nasıl ele alınması gerektiği açısından ele alırsak; DK1 Tespit Raporuna konu eşyanın tespitinde esas alınacak 500.000 TL Fatura Bedeli alt sınırının, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin ilgili kaleminin bedeli esas alınarak belirlenmemesi gerekmekte olup sevkiyat bazında aynı özet beyan/TIR Karnesi/transit beyannamesine bağlanan eşya için, bahse konu Tebliğ eki listelerde yer alan eşya GTİP bazında ele alınarak söz konusu özet beyan/TIR Karnesi/transit beyannamesine ilişkin fatura bedellerinin toplu olacak şekilde esas alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle, aynı özet beyanda kayıtlı bulunan ve özet beyan/TIR Karnesi/transit beyannamesine ilişkin fatura bedellerinin aynı GTİP bazında toplamı 500.000 TL sınırını aşan DK1 Tespit Raporuna konu eşyanın parçal olarak serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması ve bu sayede 500.000 TL alt sınırının altında kalınması hâlinde dâhi özet beyan/TIR Karnesi/transit beyannamesine ilişkin fatura bedelleri toplu olarak ele alınacağından DK1 Tespit Raporu düzenlenmesi gerekecektir. Diğer taraftan bir beyanname kapsamında 500.000 TL altında farklı faturalar bulunması halinde de DK1 Tespit Raporuna konu eşyanın tespitinde esas alınacak 500.000 TL Fatura Bedeli alt sınırının, bahse konu eşya GTİP bazında ele alınmak suretiyle beyanname eki ilgili fatura bedelleri toplu olacak şekilde esas alınarak değerlendirilmelidir. Diğer bir deyişle, aynı giriş beyannamesi kapsamında kullanılan ve 500.000 TL alt sınırının altında kalan fatura bedellerinin aynı GTİP bazında kalemlerinin toplamının 500.000 TL sınırını aşması hâlinde, DK1 Tespit Raporu düzenlenmesi gerekecektir. Bu konuyu kısa ve öz ifade edecek olursak, aynı sevkiyat kapsamı getirilip parçal olarak farklı gümrük beyannamelerine dağıtılarak beyanname kalemleri bazında 500.000 TL’nin altında beyan edilen, ayrıca farklı faturalar kapsamında parçal getirilip aynı gümrük beyannamesi ile toplam 500.000 TL’yi aşarak beyan edilen eşya kapsam dâhilindedir.

Gümrükler Genel Müdürlüğünün yayınladığı yazı ile bir sabit referans numarası (kapsam dışı beyanı) bulunan eşya için aynı Tebliğin diğer listeleri kapsamında veya başka bir ürün güvenliği ve denetimi ya da ithalat Tebliği hükümleri uyarınca bir uygunluk belgesinin mevcut olması halinde YGM Raporunun aranmasına gerek bulunmadığı, ayrıca Gümrük Kanunu’nun 167’nci maddesi kapsamında gümrük vergilerinden muafiyet tanınan eşya için YGM raporunun aranmayacağı ifade edilmiş olmakla birlikte, Tebliğ ile kapsam dahiline alınmış bulunan eşyanın kapsamının tasarruflu yazı ile daraltılmış olması karşısında, mevzuat hiyerarşisi açısından farklı değerlendirmelere açık bir durum oluştuğu değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, nihai kullanıma ilişkin hükümler çerçevesinde NK1 tespit kodu kapsamında YGM raporuna tabi olan eşya için ayrıca DK1 Tespit Raporu düzenlenmeyecek olup bu durumun da detay düzenlemeye muhtaç olduğu düşünülmektedir.

Bahsi olunan tüm tespit ve raporlama işlemlerinin yapılabilmesi için ilgili YGM ile DK1 Tespit Raporu Sözleşmesi yapılması gerekmektedir. Genel çalışma mantığı içerisinde, firmaların bir YGM ile anlaşarak yapılan ithalat işlemleri için tek bir sözleşme yapmaları beklenebilecek iken uygulanacak yöntem bu değildir. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri tarafından kullanılan resmî sistem olan YGMS sistemi Gümrük Müdürlüğü baz alınarak organize edilmiş olup her beyannamenin bir gümrük müdürlüğünden tescil edilmesi, yani beyanın bu gümrük müdürlüğüne yapılıyor olması, dolayısıyla beyanın takibinin de söz konusu gümrük müdürlüğü tarafından yapılacak olması karşısında, tespit sözleşmeleri ve raporlarının gümrük idaresi bazında düzenlenmesi gerekmektedir. Bu durumda, birden fazla gümrük müdürlüğünden işlem yapan firmalar ile YGM arasında tek bir sözleşme yapılmayacak, DK1 Tespit Raporuna konu eşya ithalatı yapılan her gümrük müdürlüğü için ayrı sözleşme ve devamında raporlama yapılacaktır. Aynı Gümrük Müdürlüğünden yapılan işlemlerin ibraz süre kısıtına uygun olarak, aynı DK1 Tespit Raporuna bağlanması mümkündür. Bununla birlikte, her sözleşme ayrı işlem olduğundan ve her sözleşme için ayrı rapor düzenleneceğinden, her DK1 Tespit Raporu için YGM hizmet fiyatlamasının ayrı yapılması gerekmektedir.

Peki, söz konusu tespit işlemi yaptırılmazsa ne olur, cezası var mıdır? Tespit raporunun belirlenen süre içinde ibraz edilmemesi hâlinde, ibraz süresinin bitiminden itibaren başlamak üzere raporun ibraz edildiği güne kadar geçen her gün için yükümlüye Gümrük Kanunu’nun 241/1 maddesi uyarınca usulsüzlük cezası uygulanır. Usulsüzlük cezası en fazla iki aylık süre için uygulanır ve bu sürenin sonunda Gümrük Yönetmeliği’nin 181’inci maddesinin 10/c bendinde belirtilen şekilde işlem yapılarak, denetime ilişkin belgeler veya bu belgeler yerine geçen bilgilerin beyannamede yer almadığı konusunda ilgili kurum bilgilendirilir. Yapılan yönlendirme veya bilgilendirme neticesinde ilgili kurumca gerçekleştirilen denetimin olumsuz sonuçlandığının bildirilmesi veya eşyanın ithali ve ihracı, belli kuruluşların vereceği ve gümrük idaresine ibrazı veya beyanı zorunlu olan lisans, izin, uygunluk belgesi veya bu belgeler yerine geçen bilgi alınmadığı halde alınmış gibi gösterilmesi hâlinde Gümrük Kanunu’nun 235’inci maddesi hükümleri uygulanarak varsa eşyanın fark gümrük vergilerinin alınmasının yanı sıra gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilir. Bakanlıkça belirlenecek süre içerisinde, belirtilen eşyanın ithalinin uygun bulunduğuna ilişkin belge veya bilginin düzenlenmesi veya ilgili kurum veya kuruluş tarafından gerçekleştirilen denetimin olumlu sonuçlandığının bildirilmesi hâlinde ise Gümrük Kanunu’nun 241/1 maddesi uyarınca idari para cezası verilir.

Dr. Levent Özkardeş
11.11.2024