Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Nedir?

Global olarak büyük oranda ‘Authorized Economic Operator’ (AEO) olarak adlandırılan küresel bir sistem olan Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü, esas olarak güvenli arz zincirinin oluşturulmasını, bununla birlikte de gümrük işlemlerinin basitleştirilmesini ve kolaylaştırılmasını amaçlar. Bu kapsamda yetkilendirilmiş yükümlü kavramı; geleceğin uluslararası dış ticaret yapısının ana unsurlarından bir tanesini oluşturur. Yetkilendirilmiş Yükümlü Sisteminin öncelikli amacı; güvenli arz zincirlerinin oluşturulmasını sağlamaktır. Kabaca; Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü sahibi ihracatçı, taşımacı ve ithalatçı bir zincir oluştururlar ve zincirin her halkasında, farklı yetkilendirilmiş yükümlü programları kapsamında olsa bile, ‘zincir’ güvenli olarak kabul edilmektedir.

Resmi tanıma göre yetkilendirilmiş yükümlü; gümrük yükümlülüklerini gerektiği gibi uygulayan, kayıt sistemi düzenli ve izlenebilir olan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarını karşılayan, oto kontrolünü gerçekleştirebilen güvenilir şirketlere gümrük uygulamalarında bazı kolaylık ve imtiyazlar sağlayan uluslararası bir statüdür.

Yetkilendirilmiş yükümlü sistemi esas olarak, gümrük idaresince dış ticaret faaliyetlerinde güvenilirliği belgelenmiş olan statü sahibi firmalara yönelik cari işlem kontrollerinin azaltılmasını, gerçekleştirilecek kontrollerin ise daha fazla kontrol gerektiren firmalara yönlendirilmesini amaçlanmaktadır. Dolayısıyla bu sistem aynı zamanda, taşımanın kontrolü temelli denetimden sistem temelli denetime dönüşümü sağlayarak, güvenirlik ve mevzuata uyumluluğu geliştiren ve destekleyen modern bir denetim stratejisidir.

Belirttiğimiz üzere küresel bir sistem olan yetkilendirilmiş yükümlü sistemi Dünyada pek çok ülkede uygulanmaya başlanmış olup birçoğunda da uygulama hazırlıkları sürmektedir. Dünyaya bakıldığında, Amerika ve Karayib Adaları’nda 17, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da 6, Doğu ve Güney Afrika’da 3, Asya Pasifik’te 12, Avrupa’da 38 olmak üzere toplam 76 adet ülkede uygulanmakta olan AEO programı mevcut olup, Amerika ve Karayib Adaları’nda 2, Kuzey Afrika, Yakın ve Orta Doğu bölgesinde 1, Batı ve Orta Afrika’da 2, Doğu ve Güney Afrika’da 5, Asya Pasifik’te 2, Avrupa’da 5 olmak üzere toplam 17 adet ülkede geliştirilmekte olan AEO programı mevcuttur.

Yetkilendirilmiş yükümlü hususu, Amerika Birleşik Devletlerinde 2001 yılında, Avrupa Birliğinde 2005 yılında, Türkiye’de de 2009 yılında gündeme alınmış olmakla birlikte, 2013 yılında imzalanan DTÖ Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması’nın Eşyanın Teslimi ve Gümrük İşlemlerinin Tamamlanması başlıklı 7’nci maddesi ile de ele alınmıştır. Buna göre, üye ülkelerin belirlenmiş olan koşulları sağlayan ve yetkilendirilmiş yükümlü olarak adlandırılan yükümlülere ithalat, ihracat ya da transit işlemleri ve prosedürlerine yönelik ticareti kolaylaştırıcı ek önlemler sağlayacağı belirtilmiştir. Bu kapsamda, yetkilendirilmiş yükümlü statüsü, her ne kadar firmaların kurulu bulunduğu ülkeler tarafından verilse de ‘karşılıklı tanıma anlaşmaları’ ile uluslararası kabul gören bir statüdür.

Türkiye’de yetkilendirilmiş yükümlü sistemi Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Bu yönetmelik ile; yetkilendirilmiş yükümlü statüsü için aranan koşullar, başvuru için aranan belgeler, sertifikanın tanzimi ve devamı işlemler ile söz konusu sertifika ile yararlanılacak izinli gönderici, izinli alıcı, ihracatta yerinde gümrükleme, ithalatta yerinde gümrükleme, onaylanmış ihracatçı, eksik beyan, kısmi teminat, götürü teminat uygulamaları ve emniyet ve güvenlik yönlü kolaylaştırmalar ile gümrük mevzuatının sağladığı diğer basitleştirilmiş uygulamalara ait usul ve esaslar düzenlenmiştir. Buna göre; Yönetmeliğin 5 ilâ 8’inci maddelerinde düzenlenen koşulları sağlayan, gümrük mevzuatına göre serbest bölgeler dâhil Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik ve en az üç yıldır fiilen faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişiler ile 9’uncu maddede belirtilen kamu kurum ve kuruluşları yetkilendirilmiş yükümlü statüsü alabilmektedirler.

Yönetmelik ile belirtilen yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası başvurusu için aranacak koşullara bakıldığında; güvenilirlik koşulu, ticari kayıtların güvenilirliği ve izlenebilir olması koşulu, mali yeterlilik koşulu, emniyet ve güvenlik koşulu olarak dört başlık altında ele alındığı görülmektedir. Başvuru sahiplerinin bahse konu koşulları sağlayıp sağlamadıkları öncelikle evrak üzerinden kontrol edilmekte, ayrıca ticari kayıtların güvenilirliği ve izlenebilir olması ile emniyet ve güvenlik koşulları kapsamı şartların fiilen kontrolü için, görevlendirilen Müfettiş tarafından firmanın tesislerinde ‘yerinde inceleme’ adı altında ayrıntılı denetim yapılmaktadır. Yapılan incelemeler ve denetim sonucunda uygun bulunan başvurular kabul edilerek, başvuru yapılan Bölge Müdürlüğü tarafından düzenlenen Statü Belgesi başvuru sahibi firmalara teslim edilmektedir.

Statü belgesi sahibi firmaların tamamı, ayrıca bir başvuruya gerek kalmaksızın ya da koşul aranmaksızın, azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verebilme, daha az ve öncelikli olarak belge kontrolü veya muayeneye tabi tutulma, eksik belgeyle beyanda bulunabilme, kısmi teminat uygulamasından faydalanabilme, yeşil hattan (taşıt üstü dâhil) yararlanabilme ve eşya türüne göre sınırlama olmaksızın taşıt üstü işlemden yararlanabilme hakkına sahip olmaktadır. Diğer yandan, ayrıca başvuru yapılması ve aranan ek koşulların sağlanması halinde, ihracatta yerinde gümrükleme uygulamasından yararlanabilme, izinli gönderici ve izinli alıcı yetkisi kapsamında taşımacılık yapabilme, ithalatta yerinde gümrükleme uygulamasından yararlanabilme, götürü teminat uygulamasından faydalanabilme, A.TR Dolaşım Belgesi düzenleyebilme, Fatura Beyanı ve EUR-MED Fatura Beyanı düzenleyebilme kolaylıklarından da yararlanabilmektedirler.

Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sistemi bulunan ülkelere bakıldığında, Avrupa Birliği’nde 19.001, Amerika Birleşik Devletleri’nde 11.605, Meksika’da 757, Japonya’da adet ve Hindistan’da 432 adet yetkilendirilmiş yükümlü olduğu görülmektedir. 2018 yıl sonu itibariyle Türkiye’de verilmiş bulunan yetkilendirilmiş yükümlü sayısı ise toplam 407 adettir. Güvenli arz zincirinin oluşturulması ve sağlayacağı kolaylıklar ile birlikte, oluşturulan yapının uluslararası ticareti önemli miktarda hızlandırması ve kolaylaştırması, diğer yandan da güvenli hale getirmesi hedeflenmektedir.

Geri

Uzman Hakkında

Uzmanın Diğer Makaleleri

Tüm Makaleleri Görüntüle

Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Nedir?

Uzman Hakkında

İşlem Başarılı!