Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) firmalar için önemli avantajlar yaratmakta, YYS sahibi olmayan firmalara nazaran birkaç adım ileri gitmelerini sağlamaktadır. Buna karşın YYS sahibi olmanın maliyeti hem mali hem de emek açısından yadsınamayacak derecede yüksek. Peki firmalar söz konusu maliyetlere katlanmadan YYS sahibi firmalar üzerinden işlem yaparak, en azından sadece yeşil hattan faydalanarak, YYS’nin sağladığı avantajlara ortak olamazlar mı? Bunun önünde bir engel var mı?

Öncelikle YYS’nin doğrudan sağladığı avantajlara bakalım. Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nin (GİKY) “Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası Kapsamı Yetki, İzin, Uygulama ve Kolaylaştırmalar” ana başlığı altında sayılan Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü’nün (YYS) sağladığı hak ve yetkiler; “Eksik Beyan Usulü”, “Kısmi Teminat Uygulaması”, “Götürü Teminat Uygulaması”, “Onaylanmış İhracatçı Yetkisi”, “İzinli Gönderici Yetkisi”, “İzinli Alıcı Yetkisi”, “İthalatta Yerinde Gümrükleme İzni”, “Emniyet ve Güvenlik Kontrollerine İlişkin Kolaylıklar” ve “Beyanın Kontrol Türüne İlişkin Kolaylaştırmalarından Yararlanma İzni” olarak sayılmıştır.

Söz konusu hak ve yetkilerden “Kısmi Teminat Uygulaması”, “Götürü Teminat Uygulaması” ve “Beyanın Kontrol Türüne İlişkin Kolaylaştırmalarından Yararlanma İzni” şirket tarafından yapılan tüm ithalat ve ihracat işlemlerinde talep olmaksızın doğrudan uygulanmakta, diğer hak ve yetkilerden ise talep hâlinde yararlanılabilmektedir.

Belirtilen “beyanın kontrol türüne ilişkin kolaylaştırmalarından yararlanma izni”nin kapsamı; “Yeşil hat uygulaması”, “Beyannamelerin belge kontrolüne tabi tutulması hâlinde, kontrollerin öncelikle yapılması” ve “Beyanname kapsamı eşyanın muayeneye tabi tutulması hâlinde, muayenenin öncelikle yapılması” olarak tanımlanmıştır. Anılan hak ve izinler firmaya ayrıca sorulmadan ya da talep edilmesi beklenmeden, firma tarafından gerçekleştirilen tüm ithalat ve ihracat işlemlerinde doğrudan otomatik olarak uygulanmaktadır. Dolayısıyla YYS sahibi firma adına yapılan tüm ithalatlarda doğrudan ve otomatik olarak YYS’nin sağladığı hak ve yetkiler kullanılmaktadır.

YYS’nin sağlamış olduğu bahse konu hak ve yetkiler sadece ve sadece YYS sahibi şirketin özelinde ve şirkete has tanımlanmış hak ve yetkilerdir. YYS’nin şirkete sağladığı hak ve yetkilerin “dolaylı işlem” olarak adlandırabileceğimiz bir başka firma adına kullanılması, örneğin aslında bir başka firmanın ticaretinin konusu olan ithalatın, işlemin asıl sahibi firma adına YYS sahibi firma tarafından “yeşil hat kullanılarak” yapılması, kesin olarak yasaklanmıştır. Yukarıda belirtmiş olduğumuz üzere gümrük beyannamesinin kontrol türünün “yeşil hat” olması, ithala konu eşya yeşil hattan işlem görmese bile sarı ve kırmızı hat kontrollerinde kontrol ve muayene işlemlerinin öncelikli yapılması YYS’nin sağladığı hak ve yetkilerdendir.

Gümrük idaresince yapılacak inceleme ya da kontroller sonucunda bahse konu “dolaylı işlem” bulunduğunun tespitinin yapılmış olması hâlinde karşılaşılacak ilgili düzenleme, GİKY’nin “Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasının iptali” başlıklı 156’ncı maddesinin 1/c fıkrasıdır. Anılan fıkra ile adına düzenlenmiş sertifikanın ve sertifika kapsamı hak ve yetkilerin, sertifika sahibi tarafından başkası adına kullanılması veya kullanılmasına izin verilmiş olması durumunda, YYS sertifikasını düzenleyen bölge müdürlüğünce yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasının iptal edileceği, bu durumda sertifika kapsamı tüm hak ve yetkilerin de iptal edileceği açıkça hükme bağlanmıştır. Söz konusu iptal işlemi öncesi herhangi bir askıya alma işlemi bulunmamakta, YYS doğrudan iptal edilmektedir. YYS’nin bu şekilde iptal edilmesi hâlinde üç yıl boyunca firma tekrar YYS başvurusu yapamamakta, üç yılın sonunda da en baştan YYS başvurusu yapılması gerekmektedir.

YYS’nin taşıma firmalarına sağladığı “İzinli Gönderici Yetkisi”, “İzinli Alıcı Yetkisi”, “Emniyet ve Güvenlik Kontrollerine İlişkin Kolaylıklar” gibi gerek YYS sahibi firmalara gerekse diğer firmalara tanınan hak, yetki ve kolaylıklar bir kenara bırakılırsa görüleceği üzere, YYS’nin sağladığı hak ve yetkilerin sadece YYS sahibi firma tarafından kullanımı gerektiği açıkça düzenlenmiştir. Dolayısıyla firmaların YYS sahibi firmalar üzerinden işlem yaparak YYS’nin sağladığı avantajlara ortak olmaları mümkün bulunmamaktadır.

Dr. Levent Özkardeş