Türkiye’de uzun yıllardır tamamlayıcı emeklilik olarak uygulanmakta olan Bireysel Emeklilik Sistemi gün geçtikçe hem fon büyüklüğü hem de katılımcı sayısı bakımından büyüme gösteriyor. 

Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM) 28 Ocak 2022 verilerine göre Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) toplam fon büyüklüğü 234,2 milyar lira oldu. Toplam fon büyüklüğünün 210 milyar 374 milyon lirası katılımcılardan gelirken sistemdeki devlet katkısı 23 milyar 870 milyon lira oldu. Sistemdeki toplam katılımcı sayısı ise 7 milyon 128 bin kişiye yükseldi.

Çalışanlara yönelik uygulanan Otomatik Katılım Sistemi’nde (OKS) ise katılımcı sayısı 6 milyon 197 bin olurken fon büyüklüğü ise 17,2 milyar liraya çıktı. İşveren sayısının 235 bin olduğu OKS’de sertifika sayısı ise 8 milyon olarak kayıtlara geçti.

Sisteme olan bu büyük ilginin artarak devam edeceğini düşünüyoruz. Çünkü yeni yılla birlikte yapılan düzenlemeler sistemi çok daha cazip hâle getirdi. Özellikle devlet katkısının artırılması, otomatik katılıma 45 yaş üstündeki çalışanların da girebilmeleri, 18 yaş altı çocuklara tanınan imkân ve ihtiyaç hâlinde birikimden avans çekilecek olması dikkat çekici yenilikler olarak uygulanmaya başlandı.

Bireysel Emeklilik Sistemi özellikle emeklilik döneminde katkı olması bakımından çok önemli bir alternatif sunuyor. 1999 sonrası çalışmaya başlayan bir sigortalı erkekse 60 yaş 7 bin gün kadınsa 58 yaş 7 bin gün prim ile emekli olabilirken BES’te 10 yıllık prim ve 56 yaş ile emeklilik hak edilebiliyor. Böylece bu dönemde işe giren bir vatandaş önce BES’te sonra SGK’de emeklilik hakkına kavuşuyor.

Şimdi bu yıl hayatımıza giren yeniliklere biraz daha yakından bakmaya çalışalım.

Devlet katkısı arttı: En önemli değişikliklerin başında katılım paylarına yapılan devlet desteği gelmektedir. Daha önce %25 olarak uygulanan devlet desteği yeni dönemde artık %30 olarak uygulanacak. Yani sisteme aylık 100 lira yatıran bir katılımcıya devlet de 30 lira verecek. Böylece fonlarda nemalanacak birikim %30’luk katkıyla da büyüyecek. Ayrıca yıllık devlet katkısı limitini aşan katkı payları için müteakip yıllarda devlet katkısının alınabilmesinin yolu açıldı, böylece sisteme toplu ödeme yapmanın cazibesi artırıldı. Bir takvim yılı içinde brüt asgari ücret tutarının yıllık toplamına kadar yapılan ödemelere devlet katkısı alınabiliyordu.  Bu yıl için brüt asgari ücretin yıllık tutarı 60 bin 48 lira. Dolayısıyla bu rakamın üstüne devlet katkısı verilmeyecekti. Ancak yeni düzenleme ile katılımcılar bu rakamın üzerinde yapacakları ödemeler için takip eden yıllarda devlet katkısı alabilecek.

Söz konusu değişiklik ile ilgili eklenen fıkra şöyle: “Devlet katkısı, bakanlık bütçesine konulan ödenekten katılımcıların ilgili hesaplarına şirketler aracılığıyla aktarılmak üzere emeklilik gözetim merkezine ödenir. Bir katılımcı için bir takvim yılında ödenen ve devlet katkısı tutarının hesaplanmasına esas teşkil eden katkı paylarının toplamı ilgili takvim yılına ait hesaplamaya ilişkin dönemin sona erdiği tarihte geçerli brüt asgari ücretin hesaplama dönemine isabet eden toplam tutarını aşamaz. Şu kadar ki anılan sınırı aşan katkı payları için, bakanlığın uygun görüşüyle, kurumca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde, ilgili katkı payının ödendiği yılı takip eden takvim yıllarında da devlet katkısı hesaplaması ve ödemesi yapılabilir. Bu ödenekten bütçenin diğer kalemlerine hiçbir şekilde aktarma yapılamaz. Devlet katkısı, katkı payı ödemelerinden ayrı olarak takip edilir.”

İhtiyacı olana avans: Yeni dönemde getirilen önemli yeniliklerden birisi de avans imkânı oldu. Uygulama detayları Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) tarafından belirlenecek olan yeni düzenlemeler ile birlikte katılımcılar eğitim, evlilik, konut alımı gibi hâllerde nakit paraya ihtiyaç duyarsa BES’teki birikimlerinden kısmen ödeme (devlet katkısı hesabındaki tutarlar hariç hesabındaki birikim tutarının %50’sine kadar olan tutarda bir ödeme) alabilme fırsatına sahip olacak. Üstelik kısmi çekiş hakkını kullanan katılımcılara yine belli şartları sağlaması hâlinde (kısmen yapılan ödeme tutarının %25’ini aşmama şartıyla) devlet katkısı da verilebilecek.

Otomatik katılımda yaş sınırı kalktı: Çalışanlara getirilen Otomatik Katılım Sistemi (OKS)’nde 45 yaş sınırı konulmuştu. Böylece bu uygulamadan 45 yaş ve altındaki çalışanlar yararlanabiliyordu. Yeni sistem ile 45 yaşından büyüklerin talep etmesi hâlinde OKS’ye girebilmesine imkân tanındı. Böylece tüm çalışanlar istemeleri hâlinde en az brüt maaşlarının %3’ü kadar katılım payı ödemek ve buna karşılık %30 devlet katkısı alma avantajıyla sisteme girebilecek.

Teminat gösterme imkânı: Katılımcıların acil nakit ihtiyaçlarında hesaplarını bozmadan buradaki birikimlerini bankalara teminat gösterebilmelerine de imkân sağlandı. Böylece katılımcılar BES birikimlerini teminat göstererek kredi çekebilecek. Bu uygulama ile SEDDK tarafından detayları belirlenecek standart süreçler ve bankalar ile emeklilik şirketleri arasında kurulacak entegrasyon sayesinde, avantajlı koşullarla ve hızlı bir şekilde BES sözleşmelerinden ayrılmaksızın kişilerin uygun koşullarla finansmana erişebilmesine imkân sağlanmış olacak.

Çocuklar sistemde: Sistemdeki yeniliklerden birisi de çocuklarla ilgili oldu. Daha önce sisteme 18 yaşından büyükler katılabilirken artık burada da yaş sınırı kaldırıldı. Anne ve babalar çocuklarını sisteme katarak birikim yapabilecek. Böylece çocuklar için %30 devlet katkısının da olduğu önemli bir tasarruf imkânı doğacak.

Faruk Erdem