Türkiye yüzyılın en büyük felaketlerinden birisini yaşıyor. 10 ilde meydana gelen iki büyük deprem ile sarsıldık. Binlerce insanımızı kaybettik, binlercesi yaralı. Yine enkaz altında binlerce canımız var. Hepimizin yüreği yanıyor. Kaybettiğimiz canlarımıza Allah’tan rahmet, yaralılarımıza şifa diliyorum. Devletin kurumları, sivil toplum kuruluşları, belediyeler, vatandaşlar ilk günden bu yana ellerinden gelen tüm imkânlarıyla deprem bölgesindeler.

Gidemeyen vatandaşlar imkânları ile depremzedelerin yaralarını sarmak için çırpınıyor. Kimisi parasıyla, kimisi emeğiyle, kimisi eşyalarıyla hiçbir şeyi olmayan dualarıyla kardeşlerine destek oluyor. Genci yaşlısı, kadını erkeği çocuğu tek yürek depremzedeler için çırpınıyor. Bu acıyı atlatmak mümkün değil ama yaraları sarmalıyız.

Bu noktada devlet kurumları da bazı tedbirler alarak depremzedelere destek olmaya başladı. Bu anlamda ilk günden itibaren mücbir sebep ilan edilerek oradaki vatandaşlara bazı kolaylıklar sağlandı. Aynı zamanda Sosyal Güvenlik Kurumu da bazı tedbirler aldı. Türkiye Bankalar Birliği ve BDDK aldığı kararlarla depremzedelere kolaylıklar sağladı.

Mücbir sebep hâli sonrasında mükelleflere sağlanan kolaylıklardan bazıları şöyle:

• 31 Temmuz 2023 tarihine kadar mücbir sebep hâli ilan edildi.
• 10 ildeki mükelleflerin, 6 Şubat 2023 ila 31 Temmuz 2023 tarihleri arasında yerine getirmeleri gereken vergisel yükümlülükleri ertelendi.
• Mücbir sebep süresince, verilmesi gereken vergi beyanname ve bildirimlerinin verilme süreleri 15 Ağustos 2023 günü sonuna kadar, bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödenme süreleri de 31 Ağustos 2023 gününe kadar uzatıldı.
• Yapılandırma Kanunları kapsamında mart, mayıs ve temmuz aylarında ödenmesi gereken taksitlerin ödeme sürelerinin, mücbir sebep hâlinin bitim tarihini izleyen ağustos, ekim ve aralık tarihlerine uzatıldı.
• Mücbir sebep ilanıyla vergi beyan ve ödeme süreleri uzatılırken, vergi mükelleflerinin borçları 2 Ekim’e kadar başvuru hâlinde faiz alınmadan 24 aya kadar taksitlendirilecek.

Bu noktada Türkiye’nin dört bir yanından ve dünyanın her yerinden depremzedeler için yardımlar yapılıyor. Bu yardımları desteklemek için de şu kararlar alındı:

• Yapılan nakdî bağışların tamamı vergi tutarından indirilebilecek.
• Bağışların vergiden indiriminde ödemeye ilişkin banka dekontu yeterli olacak.
• Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi yasalarına göre hem işletmeler hem de kira geliri, ücret geliri, faiz geliri olan vatandaşların yaptığı bağışlar, vergiye tabi kazançlardan indirilebilecek. 
• Gıda bankacılığı yapan vakıf, derneklere yapılan gıda, giyecek, yiyecek gibi ayni bağışların maliyet bedelinin tamamı da vergi matrahından düşürülüyor.
• Deprem bölgesine okul, hastane, çocuk yuvası gibi inşaatlar için yapılan harcamaların tamamı da vergiden indirilecek.

Vergi ile ilgili bu tedbirlerin dışında Sosyal Güvenlik Kurumu da bazı tedbirler alarak borçların ve ödemelerin ötelenmesini sağladı. Alınan tedbirlerden bazıları şöyle:

• 6 Şubat-31 Ağustos 2023 tarihleri arasında ödenmesi gereken EYT kapsamında doğum, askerlik, yurt dışı borçlanması dahil tüm borçlanmalar ve BAĞ-KUR’lu olup ihya kapsamına giren borçları 31 Ağustos 2023 tarihine kadar ertelendi.
• Malulen ya da vergi indirimi belgesiyle emekliliğe hak kazananların 1 Şubat-31 Ağustos tarihleri arasındaki zorunlu kontrol muayene tarihi de 31 Ağustos olarak belirlendi.
• SGK, 10 ilde faaliyet gösteren iş yeri ve bu illerde ikamet eden sigortalılar için 6 aylık prim borçlarını gecikme cezası uygulanmadan 31 Ağustos’a kadar uzattı.
• Bütün bu tedbirler alınırken bankaların borçları ötelemesi ile ilgili kararlar da uygulamaya konuldu. BDDK bazı kararlarını değiştirerek depremzedelere kolaylık sağlanmasını istedi. İşte o kararlardan bazıları:
• Kredi kartlarında uygulanan limite bağlı yüzde 20 ve yüzde 40 oranındaki asgari tutar ayrımı kaldırıldı. Bu kapsamda herhangi bir limit ile ilişkilendirilmeksizin asgari tutar, dönem borcunun yüzde 20'si olarak belirlendi.
• Kredi kart limiti tespit edilirken bankalarca dikkate alınan sınırlar yükseltildi. Yeni düzenleme ile bankalarca toplam kart limiti, ilk yıl için ilgilinin aylık ortalama net gelirinin 4 katını, ikinci ve sonraki yıllar için ise 8 katını aşamayacak.
• Asgari tutarı ödenmeyen kredi kartlarının nakit kullanımına, mal ve hizmet alımına kapatılmasına, iptaline ve borcun tamamı ödeninceye kadar yeni kredi kartı düzenlenmemesine ilişkin husus bankaların ihtiyarına bırakıldı. Kart borçlarının ötelendiği süre boyunca asgari tutar da dahil olmak üzere bankaların alacaklarını talep etmeyerek ödemesiz dönemler tanımlayabilmelerine imkân sağlandı.
• Aylık veya yıllık ortalama gelir düzeyinin tespit edilememesi durumunda gerçek kişilerin edinebilecekleri kredi kartlarının toplam limiti 2 bin liradan 5 bin liraya çıkarıldı.
• Bankalar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerince kullandırılan tüketici ve taşıt kredilerinin anapara ve faiz ödemelerinin müşterilerin talebi üzerine ertelenmesi hâlinde erteleme süresinin, ilgili mevzuatta belirlenen vade sınırlarında dikkate alınmamasına karar verildi.
• Kredi müşterilerinden alınması gereken kredi derecelendirme notları ile alınması zorunlu olan ilave belgelerin temini de bankaların ihtiyarına bırakıldı.
• Deprem felaketinden etkilenen müşterilere kullandırılan kredilerin gayrimenkul niteliğindeki teminatlarının değerlemesi ile ilgili süreler ertelendi.
• Kredi kullandırımına ilişkin bağımsız denetime tabi olan şirketler tarafından bankalara tevdi edilmesi gereken bilgi ve belgelere ilişkin süreler deprem bölgesindeki illerdeki şirketler için uzatıldı.
• Müşterilerin talebi hâlinde, anapara ve faiz ödemelerinin asgari 6 ay süre ile ötelenmesine ve ötelemenin faiz/kâr payı talep edilmeksizin yapılması durumunda müşteri talebinin aranmamasına karar verildi.

Faruk Erdem

13.02.2023