İşletmelerin kârlılığı birçok değişkene bağlıdır. Değişkenleri sınıflandırma gerekirse, rekabet ve piyasa şartları, maliyetler ve yatırım olarak sınıflandırabiliriz.

Rekabet ve piyasa koşulları, işletmenizin piyasadaki payı, direk maliyetleri, ürünlerinizin kalitesi, müşteri yapısı, satış fiyatlarını, rakip sayınız, pazarın büyüme hızı, sattığınız ürünün talep elastikiyeti ile doğrudan ilgilidir. Aynı piyasa koşulları altında farklı ürün ve hizmetleri satan işletmelerin kârlılıkları farklılık gösterebilir. Eğer çok sayıda rakibiniz varsa ve yoğun rekabet altında faaliyet gösteriyor iseniz malınızı daha rekabetçi fiyattan satmak durumunda kalacağınız için kârlılığınız olumsuz etkilenecektir. Öte yandan rekabetçi fiyatlama ile daha rakiplerinize göre daha fazla satış daha fazla kâr anlamına gelebilmektedir. Piyasa koşullarının değişkenliği dikkate alındığında rakiplerin fiyat analizi, pazar payları ve müşteri beklentileri izlemeli fiyatlamalar buna göre yapılmalıdır. Daha az rakibin olduğu ancak müşterileri taleplerinin yoğun olduğu piyasalarda şirket kârlılıkları daha yüksek olabilmektedir. Ancak satılan ürünlerin daha uygun fiyatla ikame ürünlerle elde edilmesi durumunda müşterilerin bu ürünlere yönelmesi olasılıklar arasındadır. Bu nedenle piyasa dinamikleri göz ardı edilmemelidir.

Maliyetler, kârlılığı belirleyen diğer önemli unsurdur. Satın alma giderleri, sabit maliyetler, AR-GE giderleri, pazarlama ve satış giderleri, finansman giderleri, temel maliyeti etkileyen kalemler arasındadır. Üretim yapan işletmeler ile üretim yapmayan işletmelerin maliyetlerindeki farklılaşmayı ayırt etmek gerekir. Üretim yapan işletmelerin maliyetlerinde ortaya çıkabilecek riskler daha fazla olabilmektedir. Özellikle üretimde kullanılan hammadde, ara mal, enerji giderleri toplam maliyet içerinde hızlı değişkenlik gösterebilecek kalemlerdir. İşletmenizin girdilerini mümkün olduğu kadar yerli üretim imkânlarından faydalanarak sağlamanız kur riskine karşı önemli bir korunma olacaktır. İşletmenizin satın alma birimleri bu nedenle kritik rol oynamaktadır. Satın alınan ürün ve hizmet maliyetlerinin sürekli analiz edilmesi ve daha uygun alternatiflere yönelinmesi büyük avantaj sağlayacaktır. Birçok işletme uzun yıllardır çalıştığı tedarikçisini değiştirmemekte ve uygun mal ve hizmet alımlarından faydalanamamaktadır.

Son olarak yatırım ortamı maliyetler açısından belirleyicidir. İşletmenizin kapasite kullanım oranı, çalışsan sayınız, kapasitenin toplam pazar büyüklüğüne oranı belirleyici faktörler arasındadır. Çalışan sayısının iş çıktısı ile doğrudan ilişkisi bulunmaktadır. Birçok işletme aynı işi daha az çalışan ile yapan işletmeye göre dezavantajlıdır. İş verimliliğinin düşük ve kaynaklarını iyi kullanamayan işletmelerin maliyetleri yüksek, kârlılıkları düşüktür. Burada sahip olduğumuz insan kaynağının nitelikleri de önemlidir. Bazı işletmeler aynı işi daha düşük ücretle yapacak ancak daha düşük niteliklere sahip iş gücünü tercih etmektedir. İlk bakışta maliyetleri düşüren bir karar gibi gözükse de işin kalitesini ve zamanında teslimini zorlaştıran ve toplam üretimi olumsuz etkileyen bir durumdur.  İşletmenin sahip olduğu üretim kapasitesi ve talepleri karşılama gücü de son derece önemlidir. Çok yüksek kapasiteye sahip olup düşük kapasite ile çalışmak nasıl sorun ise düşük kapasite ile çalışıp talepleri karşılamada zorlanmakta ciddi sorunlara neden olabilmektedir. Müşteriler, taleplerine hızlı ve zamanından cevap verecek işletmeler ile çalışmayı tercih eder.