Standart ve Standart Dışı Veri

Veri toplamanın metodu ne olmalı? Muhalifleriyle, zıtlıklarıyla veri toplanmalı. Yani homojen bir kitle veya tek kaynak üzerinden toplanan veriler çoğunlukla yanıltıcı oluyor. Bu nedenle işin veya olayın bağlamı neyse, bağlamı oluşturan birleşenlerin etkileşim alanlarını kapsayacak bir veri elde etme yapısının kurulmasına odaklanılmalıdır.

Verileri ölçecek teknolojilerin gelişmesine bağlı olarak veri tanımı da değişmektedir. Günümüzde veri 2’ye ayrılmış durumdadır;

A- Standart veri
B- Standart dışı veri

Standart veri: Olay ve olguların iç etkileşiminin yarattığı veriler.

Örneğin; Portekiz’in Porto kenti yerli şarap üretimi ile meşgul. Dünyanın en ünlü şaraplarını İngiliz kraliyeti alıyor. Üzüm asmalarının dikildiği yerden tutun, sulamasına, güneş açısının eğimi, iklimi vb. veriler standart veriyi oluşturuyor. Sensörler standart veriyi veriyor. Standart veri de önemli olan göz ardı edilmiş uyuyan verileri bulmak.

Standart verilerin oluşturulmasında uyuyan verilere bir örnek olarak, Akhisar bölgesindeki üretilen zeytinlere bakalım: Depolarda %12’den fazla kayıp yaşanıyor. Her evin altında depo bulunuyor. Köylü evinin altında depolamaya alışkın. Bu alışkanlıklar ve duygusal nedenlerle doğru depolama yapılmadığı için kayıplar %12’yi buluyor. Geleneksel depolama yöntemi yerine daha büyük ve daha teknolojik bir depolama yapılsa kayıplar ve maliyetler düşecek. Bu bakış açısıyla uyuyan veri gündeme alınmıyor.

Başka örnek vermek gerekirse; Bir bölgede elma toplamada kayıplar %30’lara kadar ulaşıyor. Bu veriler anlamlı hale getirilip çözüme yönelik yöntemlerin geliştirilmemesi, verilerin toplanması ve analiz edilmesi sonucunda elde edilecek değerle ilgili farkındalığın oluşmamasından kaynaklanıyor.

Buradaki önemli husus, ekosistemin içerisindeki var olan durumu sorguladığınızda verilere ulaşılabileceğinizi bilmektir.

Diğer bir örnekte ise; modern hayvancılıkta hayvanın boynuna bir sensör bağlanıyor. Böylece biyolojik verileri anlık olarak izlenebiliyor, süt verimliliği artıyor. Verimliliğin beslenmeyle bağlantısı kuruluyor.

Bir şirketin 24 bin dönümlük alana kurulmuş, 8900 civarında sürüsü olan bir süt tesisi var. Şirket, hayvan başına elde edilen 34,5 litre süt üretimini 36 litreye çıkaramıyor. Verilerin sürekli incelenmeye başlanmasıyla birlikte sorunun hayvanların yediği yoncanın toplanması ve depolanması ile ilgili olduğu tespit ediliyor. Elde edilen verilere göre, hayvanlar tarafından tüketilen yonca toplanırken yere düşüyor ve kısa bir süre güneş altında kalıyor. Böylece yoncanın verimliliği düşüyor. Şirket, toplama ve depolama yöntemini değiştirerek süt üretimini 34,5 litre yerine 36 liraya çıkarıyor.

Standart dışı veri: Olay ve olguların bağlam çevresinin olayı oluşturan iç bileşenleri değiştireceği ve etkileyeceği verilere standart dışı veri diyoruz. Standart dışı, yani karmaşık veri yenilik yaratan verilerdir. Yeni verilerin çalıştığınız ve yaşadığınız dünyayı nasıl değiştireceği hakkında oluşan belirsizliklerdir.

Ekonomide değeri kalite/çeşitlilik/maliyet oluşturur. Bu kapsamda standart dışı veriyi elde etmemizdeki amaç, rekabeti oluşturan veriyi nasıl bulacağımızı tespit etmek içindir.

Standart dışı veriye örnek vermek gerekirse;

CNC tezgâhlarında 3D baskı sistemi uygulandı, bu sayede 60 m2 evler üretilebiliyor. 400 malzeme girdi kapasitesine yükseltildi. Başlangıçta 4 malzemeyle yapılabiliyordu. Bütün bu örnekler standart veriyi elde etme ve bu veriyi kullanabilme yetisinin artmasıyla şirketlerin rekabet edebilme gücünü arttırması arasındaki bağlantının güçlü olduğunu gösteriyor.

Verilerin elde edilmesi ve kullanım alanıyla ilgili önemli bir gelişme ise 5G. 5G, veriyi birkaç kat artıracak. Sanal ve artırılmış gerçeklik yaygınlaşacak. 5G temelde üç önemli özelliği ile öne çıkıyor;
- Daha hızlı veri transferi,
- Düşük gecikme süresi,
- Tek seferde pek çok farklı cihazı/sensörü birbirine bağlayabilme becerisi.

Mesela 5G’ye geçiş sürücüsüz otomobillerin hayatımıza girmesinde çok önemli bir adım teşkil edecek. Otomobillerin birbirleriyle, hatta akıllı yollarla iletişim kurmasını sağlayacak. Düşük gecikme hızı sayesinde otomobili kullanan yapay zekânın ani karar verebilmesini sağlayacak ve trafik kazalarının önlenmesinde hayati bir rol oynayacak.

5G pek çok farklı cihazın birbirine bağlı olmasını sağlayacak. Telefonunuz otomobilinizle, otomobiliniz evinizle, eviniz içinde yer alan her türlü cihazla bağlantıda olacak. Siz iş yerinizden çıkarken otomobiliniz evinizin klimasına gerekli sıcaklığı ayarlaması için bilgi verebilecek. Firmalar bu gelişmelerin farkında olmak zorunda.

Veri odakları ile iletişim sistemleri de değişiyor; Google kulaklık ile dil problemi kalkacak. Donanım sorunları kalkıyor, Bulut teknolojisi yaygınlaşıyor.

Bu örneklerde de görüldüğü gibi karmaşık verinin yapılandırılması ve ileri analitik, veri stoklama alanları gelişiyor, yapay zekâ algoritmaları ayıklama yapabilir hale geliyor. Bu doğrultuda işletmeler hayatta kalmak için öngörme ve önlem alma disiplinini geliştirmeleri için standart ve standart dışı verileri kullanabilir olması gerekiyor.

Dr. Selim SÜLEYMAN

Geri

Uzman Hakkında

Uzmanın Diğer Makaleleri

Tüm Makaleleri Görüntüle

Standart ve Standart Dışı Veri

Uzman Hakkında

İşlem Başarılı!