Dijitalleşeme ve yapay zekâ alanındaki yoğunlaşan dönüşüm birçok alanda olduğu gibi ekonomik ve ticari alanı da önemli ölçüde sarmaktadır. Özellikle ekonomi alanında ciddi bir dalganın başlangıcı aşamasındayız. Makalede bu dönüşümün, Türkiye'nin ihracat yapan firmalarını hangi yönlerden etkileyeceğine bakmaya çalışacağız. İhracatçı firmalar, dönüşümden faydalanarak küresel rekabette pozisyonlarını güçlendirebilirken, aynı zamanda teknolojik adaptasyon sürecinde karşılaşabilecekleri zorluklar nedeniyle rekabet avantajlarını kaybetme riskiyle de karşı karşıya kalabilirler. İşte bu dönüşümün potansiyel etkileri:

Olumlu Etkiler

1. Verimlilik Artışı

·         Üretim Süreçlerinin İyileştirilmesi: Teknolojik dönüşüm, otomasyon ve dijitalleşme sayesinde üretim süreçlerinin daha verimli hale getirilmesini sağlar. Bu, maliyetleri düşürür ve firmaların fiyat rekabetçiliğini artırır. Küçük ve orta ölçekli firmalar, düşük maliyetli ancak yüksek kaliteli üretim yaparak rekabet gücünü artırabilir.

2.      Yeni Pazar Fırsatları

·         E-Ticaret ve Dijital Pazarlama: Dijitalleşme, ihracatçı firmaların e-ticaret platformları üzerinden uluslararası pazarlara daha kolay erişmesini sağlar. Bu, özellikle düşük rekabet gücüne sahip firmaların niş pazarlara girmesini ve müşteri tabanlarını genişletmesini mümkün kılar.

3.      Ürün Özelleştirme ve Yenilikçilik

·         3D Baskı ve İleri Üretim Teknolojileri: 3D baskı ve diğer ileri üretim teknolojileri, firmaların düşük hacimli üretimlerde bile özelleştirilmiş ürünler sunmasını sağlar. Bu, özellikle rekabetçi olmayan firmalar için değer yaratma fırsatlarını artırabilir.

4.       Kalite ve Standartların Yükselmesi

·         Yapay Zekâ ve Kalite Kontrol: Yapay zekâ tabanlı sistemler, üretim süreçlerinde kalite kontrolü iyileştirir hata oranlarını azaltır ve uluslararası standartlara uygun ürünler üretilmesini sağlar. Bu, firmaların global pazarda kabul görme ve rekabet etme şansını artırır.

Olumsuz Etkiler

1. Yatırım ve Uyum Maliyetleri

·         Yüksek Başlangıç Maliyetleri: Teknolojik dönüşüm için gerekli olan otomasyon, dijitalleşme ve diğer teknolojik yatırımlar özellikle finansal kaynakları sınırlı olan küçük ve orta ölçekli firmalar için büyük bir mali yük getirebilir. Bu firmalar yatırım yapacak kaynak bulmakta zorlanabilir ve teknolojik dönüşümün gerisinde kalabilir.

2.      Teknolojiye Adaptasyon Zorlukları

·         Eğitim ve Nitelikli İş Gücü Eksikliği: Teknolojik dönüşüm yeni beceriler gerektiren iş gücü ihtiyacını artırır. Ancak düşük rekabet gücüne sahip firmalar bu dönüşümü yönetmek için gerekli olan nitelikli iş gücünü bulmakta zorlanabilir. Bu da teknolojiye adaptasyon sürecini zorlaştırabilir ve verimlilik artışını sınırlayabilir.

1. Rekabetin Artması

·         Küresel Pazarda Artan Rekabet: Teknolojik dönüşüm global ölçekte rekabeti artırır. Gelişmiş teknolojilere hızla uyum sağlayamayan Türk firmaları, uluslararası rakipleri karşısında zayıf kalabilir ve pazar paylarını kaybedebilir.

4.      Mevcut İş Modellerinin Geçerliliğini Yitirmesi

·         Değişime Direnç ve Yönetim Sorunları: Firmaların mevcut iş modellerine bağlı kalması ve değişime direnç göstermesi, teknolojik dönüşümden fayda sağlama yeteneklerini kısıtlayabilir. Yönetimsel sorunlar, değişimi etkin bir şekilde yönlendirememe gibi durumlar rekabet avantajını azaltabilir.

5.      Sürdürülebilirlik ve Yeşil Teknolojilere Uyum Zorlukları

·         Yeşil Üretim Standartlarına Uyum: Küresel ticaretin artan sürdürülebilirlik talepleri, düşük rekabet gücüne sahip firmalar için bir zorluk oluşturabilir. Çevre dostu üretim süreçlerine geçiş maliyetli olabilir ve bu firmaların küresel pazarlarda rekabet edebilme kabiliyetlerini sınırlayabilir.

Sonuç ve Öneriler

Teknolojik dönüşüm, Türkiye'nin ihracatçı firmaları için hem büyük fırsatlar hem de önemli zorluklar sunmaktadır. Firmaların bu dönüşümden maksimum fayda sağlayabilmeleri için:

·         Devlet Desteklerinin Artırılması: Küçük ve orta ölçekli firmaların teknolojik dönüşümü finanse edebilmeleri için devlet desteklerinin artırılması ve bu firmaların finansmana erişiminin kolaylaştırılması.

• Eğitim ve Yetenek Geliştirme Programları: Nitelikli iş gücünün yetiştirilmesi için eğitim programlarının geliştirilmesi ve firmaların çalışanlarını teknolojik değişimlere hazırlaması.
• İş Birliği ve Ağ Kurma: Firmaların teknoloji sağlayıcıları, üniversiteler ve diğer sanayi kuruluşlarıyla iş birliği yaparak bilgi ve kaynaklarını paylaşmaları inovasyon kapasitelerini artırabilir.
  
  

Bu stratejiler, düşük rekabet gücüne sahip firmaların teknolojik dönüşümden olumsuz etkilenmesini en aza indirebilir ve onların küresel pazarda daha güçlü bir konuma gelmelerini sağlayabilir.

Dr. Selim Süleyman
02.09.2024