İşletmeniz bir varlık (varlığın eskimesi ya da yıpranması gerekir) satın aldığında, varlığın maliyetini işletme gideri olarak vergiden düşebilirsiniz. Ancak Vergi Usul Kanunu düzenlemeleri, bu varlığın maliyetini tahmini faydalı ömrüne yaymanız gerektiğini söyler. Bu tür uzun vadeli kesintiye yıpranma payı yani amortisman denir.

·        Amortisman, uzun vadeli bir işletme varlığı için kesintileri birkaç yıla yaymak için mükemmel bir yöntemdir.

·        İşletme tarafından satın alınan varlığın amortismana tabi tutulması için bir yıldan fazla kullanılması gerekir.

·        Amortismanı hesaplamanın temel yolu, varlığın maliyetinden, ekonomik ömrü boyunca herhangi bir kurtarma değerinden çıkarmaktır.

·        Amortisman muhasebe ve vergi amaçları için farklı şekilde ele alınır, ancak temel hesaplama aynıdır.

·        Her yıl amortisman giderlerini düşmek, işletme verginizi azaltmanın bir yoludur.

Amortisman çeşitleri nelerdir?

Aşağıda üç farklı amortisman türünü bulabilirsiniz:

I) Normal amortisman: Normal yani eşit tutarlı amortisman, Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilen oranlara göre hesaplanır.

II) Azalan bakiyeler yöntemi: Bu yöntemde satın aldığınız varlık ilk yıl alış bedeli üzerinden, takip eden yıllarda ise net defter değeri üzerinden hesaplanır. Eğer bilanço esasına göre defter tutuyorsanız, azalan bakiyeler yöntemini kullanabilirsiniz.

III) Fevkalade amortisman: VUK madde 317’de ifade edilen fevkalade amortisman; sel ve deprem gibi doğal afetler yüzünden zarar gören varlıkları olan işletmelerin başvurabileceği bir yöntemdir. Bu sayede işletmeler gerekli başvuruları yaparak varlıklarının belirli bir bölümünün amorti edilmesini isteyebilir.

Amortisman nasıl çalışır?

İşletmeniz uzun süreli kullanım için bir mal satın aldığında, amortisman adı verilen yıpranma payı sayesinde malın maliyetini birkaç yıla yayarak kesinti yapabilirsiniz. Vergi Usul Kanunu, bu tür malları (araçlar, makineler, ekipman ve mobilya gibi) maddi varlıklar olarak adlandırır.

Diyelim ki işletmeniz için 4.000 TL’ye bir varlık satın aldınız. Bu varlığın kullanım ömrünün 5 yıl olduğunu ve değerinin her yıl %5 azaldığını varsayalım. Bu sayede işletme vergi beyannamenizde her yıl 800 TL’lik amortisman kesintisi yapabilirsiniz.

Amortisman, sadece bir varlığın zaman içinde kullanım masrafını gösteren bir muhasebe yöntemidir. Ürünü nasıl satın aldığınızla, gerçek fiziksel durumuyla veya işletmenizde gerçekte kaç yıl kullanıldığıyla hiçbir ilgisi yoktur. 

Hangi varlıklar amortismana tabi tutulabilir?

Amortismana tabi tutabileceğiniz işletme varlıklarının türlerine maddi varlıklar denir. Vergi Usul Kanunu’nun 269 sayılı maddesinde yer alan bu varlıklar aşağıdaki şekildedir:

·        Demirbaşlar

·        Araçlar 

·        Mobilya

·        Telifler

·        Gayrimenkul

İşletmeniz tarafından gelir getirici faaliyetler için kullanılan varlıkları amortismana tabi tutabilirsiniz. Fakat varlığın belirlenebilir bir faydalı ömre sahip olması, malın işletmenin kullanımında bir yıldan fazla kalması, değerini kaybedebilir bir yapıda olması ve amortisman değerlemesinin yapılacağı zaman işletmenin kullanımda olması gerekir.

Amortisman nasıl hesaplanır?

Amortismanı hesaplamak için bilmeniz gerekenler aşağıdaki şekildedir:

·        Varlığın satın alınması, nakliye, kurulum ve eğitim dahil olmak üzere varlığın maliyeti (varlık bazında),

·        Varlığın faydalı ömrü (ekonomik ömür olarak da adlandırılır),

·        Kullanım ömrünün sonundaki değeri.

Amortisman, işletmelerin bu gider kalemini vergiden düşmesi amacıyla her yıl hesaplanır. 

Amortisman hesaplamaya örnek:

Bir reklam ajansının çalışanları için 50 dizüstü bilgisayar satın aldığını varsayalım. Bu pahalı bir satın almadır, ancak işletme dizüstü bilgisayarların maliyetini amortismana tabii tutabilir. Bu sayede ajansın vergi yükümlülüğünü birkaç yıl boyunca azaltabilir.

Malın değeri: 50.000 TL

Faydalı ömrü: 4 yıl

Normal amortisman hesaplamaya örnek:

50.000/4 = 12.500 TL

Azalan bakiyeler yöntemine örnek:

Azalan bakiyeler yönteminde amorti edilecek varlık için ilk yıl ve sonraki yıllar için farklı hesaplamalar kullanılır.

İlk yıl için: (Varlığın değeri/Varlığın faydalı ömrü) x 2

(50.000/4) x 2 = 25.000 TL.

İkinci yıl için: (Varlığın değeri – Birinci yılın amorti tutarı) / Varlığın Faydalı ömrü x 2

(50.000 – 25.000) / 4 x 2 = 12.500 TL.

Üçüncü yıl için: [(Varlığın değeri – ilk yıl amorti tutarı) – ikinci yıl amorti tutarı)] / Varlığın faydalı ömrü x 2

 [(50.000 – 25.000) – 12.500] / 4 x 2 = 6.250 TL.

Üçüncü yılı takip eden yıllarda bu formül kullanılarak aynı şekilde devam edilir.

Ajans, tüm dizüstü bilgisayarları ilk yıl içinde amortismana tabi tutarak, büyük bir vergi indiriminden yararlanma veya bunu birkaç yıla yayma seçeneğine sahiptir. Bu noktada şirket kendilerine en çok fayda sağlayacak amortisman yöntemini seçebilir.

Kaynakça:

·        https://avansasblog

·        https://www.kuveytturk.com.tr/blog/finans/amortisman-hesaplama-yontemleri-ve-ayirma-kosullari

Doç. Dr. A. Engin Ergüden

23.06.2023