Anonim şirketler sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız kendi mal varlığıyla sorumlu bulunan şirketlerdir. Pay sahipleri sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumludur.

Anonim şirketlerin (esas itibari ile sermaye şirketlerinin) ana sözleşmelerinde belirlenmiş hedeflere ulaşmaları ve faaliyetlerini başarı ile sürdürmeleri büyük ölçüde yeterli sermayeye sahip olmaları ve sermayelerini korumalarına bağlıdır. Bu nedenle anonim şirket sermayesinin 50.000 TL’den az olamayacağı Türk Ticaret Kanunu’nda belirlenmiştir.

Bununla beraber, ekonomik hayatın akışı içinde şirketler olumsuz sonuçlarla karşılaşmakta; sermayede kayıplar yaşanabilmektedir. 

SERMAYE KAYBI VE BORCA BATIK OLMA DURUMU

Türk Ticaret Kanunu’nun 376’ncı maddesinde şirketlerinin başarı ve işletme sürekliliğini etkileyecek derecede önemli sermaye kaybı durumunda alınması gerekli tedbirler aşama-aşama düzenlenmiştir.

I) Sermayenin yarısının kaybı hâli

Son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşılırsa, yönetim kurulu genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve bu genel kurula uygun gördüğü iyileştirici önlemleri sunar. (376/1)

Bu önlemler sermaye artırımı, bazı üretim sistemlerinin değiştirilmesi vs. olabilir. Önlemler, halka açık şirketler için, 378’inci madde uyarınca tehlikelerin erken teşhisi komitesince de zaten daha önceki tarihlerde önerilmiş olabilir. Hükmün uygulanabilmesi için kanuni yedek akçeler dışındaki açık yedek akçeler toplamının yarısını da geçmesi gerekir.

II) Teknik iflas

Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, derhal toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer. (376/2)

İkinci fıkra son yıllık bilançodan, zararlar sebebiyle sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, yönetim kurulunun çağrısı üzerine genel kurul iki karardan birini alabilir. (1) sermayenin üçte biri ile yetinme, yani sermayenin azaltılıp zararın bünye dışına atılması; (2) tamamlama.

Bu iki karardan birini almamışsa anonim şirket sona erer. Kanunun genel kurulu bu seçenekler arasında tercih yapmaya zorlamasının sebebi, şirketin durumunu bir an önce açıklığa kavuşturma düşüncesidir. 

III) Borca batıklık

Şirketin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaretler varsa yönetim kurulu, aktiflerin hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de muhtemel satış fiyatları üzerinden bir ara bilanço çıkartır. Bu bilançodan aktiflerin, şirket alacaklılarının alacaklarını karşılamaya yetmediğinin anlaşılması hâlinde, yönetim kurulu, bu durumu şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesine bildirir ve şirketin iflasını ister. Meğerki iflas kararının verilmesinden önce, şirketin açığını karşılayacak ve borca batık durumunu ortadan kaldıracak tutardaki şirket borçlarının alacaklıları, alacaklarının sırasının diğer tüm alacaklıların sırasından sonraki sıraya konulmasını yazılı olarak kabul etmiş ve bu beyanın veya sözleşmenin yerindeliği, gerçekliği ve geçerliliği, yönetim kurulu tarafından iflas isteminin bildirileceği mahkemece atanan bilirkişilerce doğrulanmış olsun. Aksi hâlde mahkemeye bilirkişi incelemesi için yapılmış başvuru, iflas bildirimi olarak kabul olunur. (376/3)

376’ncı maddenin üçüncü fıkrasında, şirketin borca batık olması durumunda uygulanacak kuralları göstermektedir. “Borca batık olma” kavramı, şirket aktifleri -yıllık bilançoda olduğu gibi defter (iktisap) değeriyle değil- gerçek (olası satış değerleri) değeriyle değerlemeye tabi tutulsalar bile alacaklıların, alacaklarını alamamaları, yani şirketin borç ve taahhütlerini karşılayamaması demektir. Borca batık durumda olmanın işaretleri, yıllık bilançodan, aylık, üç aylık veya altı aylık hesap durumlarından, denetçinin, erken teşhis komitesinin raporlarından ve/veya yönetim) ile yönetim kurulunun belirlemelerinden ortaya çıkabilir. 

IV) Konkordato

TTK Madde 377 (1) Yönetim kurulu veya herhangi bir alacaklı, 376’ncı maddenin 3’üncü fıkrası uyarınca yapacağı iflas talebi ile birlikte veya bu kapsamda yapılan iflas yargılaması sırasında 2004 sayılı İcra İflas Kanunu’nun 285’nci ila 309’uncu maddeleri uyarınca konkordato talebinde bulunabilir.

2004 sayılı Kanun’un 12’nci maddesine göre konkordato ile sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma yoluyla yeniden yapılandırılması imkânı getirilmiştir.

Kaynakça:

1) https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/anonim-sirketlerde-sermaye-kaybinin-sonuclari-ve-onlemler/654943

2) https://www.erdem-erdem.av.tr/bilgi-bankasi/anonim-sirketlerde-sermayenin-kaybi

Doç. Dr. A. Engin Ergüden

26.10.2023