Enflasyon düzeltmesine ilişkin tebliğ yayınlandı. Yıl sonu bilançoları enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Uygulama oldukça karmaşık olduğundan hemen hemen tüm firmaları ve meslek mensuplarını ciddi ve zorlu bir süreç bekliyor.

Enflasyon düzeltmesi uygulamasında çetrefilli birçok konu var. Enflasyon düzeltmesi uygulamasında kredi maliyetlerinin durumu, başka bir deyişle reel olmayan finansman maliyetleri ele alınacaktır.

Reel olmayan finansman maliyeti (ROFM) nedir?

Mükelleflerin yapmış oldukları borçlanmalarda katlanmış oldukları ve parasal olmayan varlıkların maliyet veya alış bedeline ekledikleri finansman giderlerinin içerisinde, borç tutarında ilgili dönemdeki enflasyon nedeniyle oluşan değer kaybının telafisine yönelik bir unsur da bulunmaktadır.

Yani alınan borcun geri ödenmesinde borç verenin enflasyon nedeniyle uğrayacağı kayıp tutarı da finansman gideri içerisinde yer aldığından, maliyet veya alış bedeline eklenen finansman gideri içerisindeki ana paraya ait enflasyon kaybının ayrıştırılmasından sonra kalan kısmın (finansman giderinin sadece reel kısmının) enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerekmektedir.

“ROFM” ihtiva eden varlıklar hangileridir?

Maliyet veya alış bedellerine intikal ettirilmiş ve düzeltmeye esas tutara ulaşılırken düşülecek reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilecek parasal olmayan varlıklar;

1.      Stoklar,

2.      Maddi duran varlıklar,

3.      Mali duran varlıklar,

1. Özel tükenmeye tabi varlıklardır.

Reel olmayan finansman maliyeti nasıl hesaplanır?

Tebliğde düzeltme işleminde, ROFM, “Borç Tutarının Esas Alınması” ve “Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması” yöntemlerinden biri seçilerek hesaplanır.

A) Borç tutarının esas alınması yöntemi nedir?

Borç tutarının esas alınması yönteminde, ROFM; her türlü borçlanmada, borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır.

ROFM = Borç Tutarı X (Borcun Kapatıldığı Aya Ait Yİ-ÜFE - Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE)/Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE

Hesaplanan oranın borç tutarına uygulanması suretiyle bulunan tutarın (ROFM), formülde dikkate alınan borç tutarı nedeniyle ilgili dönemde maliyetle/alış bedeliyle ilişkilendirilen finansman giderleri toplamından büyük olması hâlinde, bahse konu finansman giderlerinin tamamının reel olmadığı, küçük olması hâlinde ise aşan kısmın reel olduğu kabul edilecektir.

Örnek: Kurumlar vergisi mükellefi olan, bilanço esasına göre defter tutan ve hesap dönemi takvim yılı olan (D) işletmesi, 15 Mayıs 2023 tarihinde 5 milyon TL banka kredisi kullanarak işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir makine satın almıştır. Üç ay sonra kredi kapatılmış ve 1,5 milyon TL faiz ödenmiştir. Ödenen faiz makinenin maliyet bedeline ilave edilmiştir.

Buna göre 31/12/2023 tarihli dönem sonu bilançosunda makinenin maliyet bedeli 6,5 milyon TL olarak görünecektir. Makinenin maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.

Bu yöntemde maliyet bedeli içerisinde yer alan ROFM aşağıdaki şekilde bulunacaktır:

ROFM = 5.000.000 x (Ağustos 2023 Yİ-ÜFE - Mayıs 2023 Yİ-ÜFE) / Mayıs 2023 Yİ-ÜFE

ROFM = 5.000.000 x (2.659,62 - 2.179,02) / 2.179,02 = 0,22055

ROFM = 5.000.000 x 0,22055 = 1.102.789 TL

1 milyon 102 bin 789 TL, makinenin 31/12/2023 tarihli bilançoda görünen değerinden düşülecek ve makinenin enflasyon düzeltmesine esas tutulacak nihai tutarı bulunacaktır.
Buna göre makinenin enflasyon düzeltmesine esas tutulacak nihai tutarı

= 6.500.000 - 1.102.789 = 5.397.211 TL olacaktır.

B) Toplam finansman maliyetinin esas alınması yöntemi

Bu yöntemde ROFM; toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının hesap dönemine ait ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın, maliyet veya alış bedelinden düşülmesi suretiyle hesaplanır.

ROFM = Toplam Finansman Maliyeti x (İlgili Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE Artış Oranı/İlgili Hesap Dönemine Ait Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı)

Örnek: (D) A.Ş. 15 Mayıs 2022 tarihinde 5 milyon TL banka kredisi kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir taşıt satın almıştır. Üç ay sonra kredi kapatılmış ve 500 bin TL faiz ödenmiştir. Ödenen faiz taşıtın maliyet bedeline ilave edilmiştir.

Buna göre 31.12.2023 tarihli dönem sonu bilançosunda taşıtın maliyet bedeli 5,5 milyon TL olarak görünecektir. Taşıtın maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.

Maliyet bedeli içerisinde yer alan ROFM aşağıdaki şekilde bulunacaktır:

ROFM = 500.000 X (Yİ-ÜFE Artış Oranı/Ortalama Ticari Faiz)

ROFM = 5.000.000 X (0,14990/0,1347) = 1,11284

Kredi faiz oranları gerçekleşen Yİ-ÜFE artış oranlarının gerisinde kaldığından oran (1)'den büyük çıkmıştır. Bu durumda, formüldeki oran (1) olarak alınacak ve toplam finansman maliyetinin tamamının reel olmadığı kabul edilecektir.

Başka bir deyişle düzeltmeye esas tutar 5.500.000 - 500.000 = 5.000.000 TL olacaktır.

Yabancı para cinsinden borçlanmalarda hesaplama ile maliyet olarak kabul edilmeyen ROFM’nin akıbeti başka bir yazının konusu olacak.

Kaynakça:

1- https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/enflasyon-duzeltmesi-uygulamasinda-reel-olmayan-finansman-maliyetleri/713633

2- https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/muhammedkutubbagirgan/041/

Doç. Dr. A. Engin Ergüden

26.01.2024