Giriş

Konsolidasyon terimi basit bir tabir ile işleri bir araya getirmek anlamında kullanılır. Finansal konsolidasyon nedir? İş dünyasında artık yöntem ve süreçleri çok iyi tanımlanmış olan finansal konsolidasyon, bir kuruluştaki çeşitli yan kuruluşlardan gelen finansal verileri, birleştirme ve raporlama amacıyla ana şirkete iletme işlemidir. Ana ortaklık ile aralarında sermaye ilişkisi olan bağlı ortaklıkların aynı döneme ait varlıklar, borçlar, öz kaynaklar, gelir ve giderleri belirli kurallar doğrultusunda bir araya gelirler. 

Konsolidasyon ile İlgili Kavramlar

Konsolidasyonun amacı konsolide finansal tablolar ile ortakların bilgi edinmesini sağlamak, şirketlerin yapılarının çok ortaklı olması sonucu yatırım yapan ve fon sağlayan kuruluşlara tarafsız ve açık olarak bilgi vermektir. Finansal tabloların konsolidasyona hazır hâle getirilebilmesi için bağlı ortaklıkların finansal tablolarını aynı raporlama döneminde ve aynı muhasebe yöntemlerini kullanarak hazırlamış olmaları gerekmektedir.

Konsolidasyon işlemlerinden sonra, önceden belirlenmiş kurallar ve prensiplere göre gerekli düzeltmeler yapılarak konsolide finansal tablolar hazırlanır. Bu yöntemlere konu olan terimleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

·         Ana Ortaklık: Sermaye ve yönetim ilişkileri çerçevesinde bağlı ortaklıkları, iştirakleri ve diğer ortaklıkları bulunabilen şirketlerdir.

·         Bağlı Ortaklık: Ana ortaklık tarafından hisselerinin doğrudan veya dolaylı olarak %50’den fazlasına veya aynı oranda oy hakkına ya da yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olunan şirketlerdir.

·         İştirakler: Ana ortaklık tarafından hisselerinin doğrudan veya dolaylı olarak en az %10’una, en fazla %50’sine kadar veya aynı oranlarda oy hakkına sahip olunan şirketlerdir.

·         Diğer Ortaklıklar: Ana ortaklık tarafından hisselerinin doğrudan veya dolaylı olarak %10’undan azına sahip olunan şirketlerdir.

·         Kontrol Gücü: Ana ortaklığın, iştirak veya bağlı menkul kıymet kapsamındaki şirketlerin yönetim çoğunluğuna sahip olma ya da yasa veya bir anlaşma sonucu yönetim kararlarında tamamen etkin rol oynama gücüdür.

·         Şirketler Topluluğu: Hukuksal yönden birbirlerinden bağımsız olmakla beraber sermaye, yönetim ve denetim açısından birbirleriyle ilişkili, faaliyet konuları yönünden aynı sektöre bağlı olsun veya olmasın; planlama, organizasyon, yönetim, finansman konularının ana ortaklık çatısı altında tek merkezden koordine edildiği ana ortaklık, bağlı ortaklıklar ve kontrol gücü ana ortaklıkta olan iştirakler bütünüdür.

·         Azınlık Payları: Bağlı ortaklıkların ve kontrol gücü ana ortaklıkta olan iştiraklerin topluluk dışında kalan öz kaynaklarına ilişkin paylarıdır.

Konsolidasyon Yöntemleri

Şirketlerin, konsolide finansal tabloların hazırlanması aşamasında kullandığı yöntemler:

• Tam Konsolidasyon Yöntemi: Konsolidasyon kapsamındaki ana ortaklık ve bağlı ortaklıklara ait mali tablolarda yer alan varlık, borç, öz kaynak, gelir ve giderlerin pay oranına bakılmadan bir bütün olarak bir işletme tarafından gerçekleşmiş gibi konsolide mali tablolarda gösterilme yöntemidir. Tam konsolidasyona göre raporlanacak bağlı ortaklıkların belirlenmesinde kontrol gücü kriterinin kullanılması öngörülür.
• Kısmi (Oransal) Konsolidasyon: Konsolidasyon kapsamı içine alınan ortaklıklara ait mali tablolarda yer alan varlık, borç, öz kaynak, gelir ve giderlerin, bağlı ortaklıklarının sahip olduğu payın yüzdesi ile konsolidasyona tabi tutulmasıdır.
• Öz kaynak Yöntemi: Tam konsolidasyon yönetimden farklı olarak varlık ve kaynaklar tek bir kalemde netleştirilerek gösterilir. İştirakler ilk önce elde etme maliyetiyle muhasebeleştirilir. Bu tutar sonraki dönemlerde iştirakin net varlığında yatırım yapan şirketin payına göre artırılır ya da azaltılır.

Konsolidasyon İşlemleri

Konsolidasyon işlemleri aşağıda özetlenebilir.

·         Finansal tabloların hazır hâle getirilmesi: Aynı raporlama tarihi itibarıyla ana ortaklık ve bağlı ortaklıkların finansal tablo kalemleri hazırlanır.

·         Finansal tablo kalemlerinin toplanması: Grubun hazırlanan finansal tablolarının her bir kalemi varlıklar, yabancı kaynaklar, öz kaynaklar, gelir ve giderler toplanarak bir araya getirilir.

·         Eliminasyon işlemleri: Grubun, finansal tablolarının tek bir işletmeye aitmiş gibi gösterilmesi için eliminasyon işlemleri yapılması gerekir. Eliminasyonlar işlemlerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz;

1. Ana ortaklığın her bir bağlı ortaklıktaki yatırım tutarı ve bağlı ortaklıkların öz kaynaklarından ana ortağa düşen payı elimine edilir.

1. Bağlı ortaklığın dönem karı veya zararından kontrol gücü olmayan paylara denk gelen tutar belirlenir.

3.      Grup içi bakiye ve işlemler tamamen mahsup edilir.

İlgili tutarlar tamamen elimine edilmez ise mükerrerlik ortaya çıkabilir.

Konsolide Finansal Tablolar

Bir şirketin faaliyetlerinin finansal özetini ilgililere raporlamak ve ilgililerin işletme hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olmasını sağlamak için mali tablolar hazırlanmaktadır. Konsolide finansal tablolar da aynı amaçla hazırlanmasına karşın birden fazla firmanın işlemlerini sunmaktadır.

Yukarıda belirtilen konsolide sonuçlardan ortaya çıkan bilançoya konsolide bilanço denir. Başka bir deyişle aralarında sermaye ilişkisi olan firmaların aynı tarih veya döneme ait bilanço kalemlerinin ve ilgili kayıtların bir araya gelmesiyle oluşturulan bilanço, konsolide bilançodur.

Bir işletmenin bilanço ve gelir tabloları gibi finansal tablolarının düzenlenmesi hem hukuki hem de ekonomik bir zorunluluktur. Konsolide finansal tabloların hazırlanması ise sadece ekonomik yönden bir zorunluluk taşımaktadır. İş dünyasında doğru konsolidasyon aracını kullanmak kurumun karar süreçlerini iyileştirir, gereken veri şeffaflığını ve kaliteyi sağlar.

Kaynaklar:

1)https://www.gtech.com.tr/finansal-konsolidasyon-nedir
2)https://acikerisim.isikun.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11729/1087/1087.pdf?sequence=3&isAllowed=y

3) http://www.hakanguclu.com/calismalar/konsolide_mali_tablolarin_duzenlenmesi.pdf

Doç. Dr. A. Engin Ergüden