Giriş

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile halka açık olmayan sermaye şirketlerinde, halka açık şirketlerde olduğu gibi yıl dolmadan önce avans kâr payı dağıtımı imkânı getirilmiştir. Kanunun 509’uncu maddesinin 3’üncü fıkrasında “Kâr payı avansı, Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olmayan şirketlerde, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının bir tebliği ile düzenlenir’’ denilmek suretiyle şirket ortaklarına avans kâr payı verilmesinin yolu açılmıştır.

Kâr payı avansı imkânının getirilmesi, pay sahiplerinin ihtiyaç halinde, şirkete borçlanmaları gereğini azaltacak veya ortadan kaldıracak bir çözüm yolu olarak değerlendirilebilir. Kanunun 358.nci maddesinde “pay sahipleri, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiş borçlarını ifa etmedikçe ve şirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı geçmiş yıl zararlarını karşılayacak düzeyde olmadıkça şirkete borçlanamaz.’’ denilerek şirkete borçlanma sınırlanmıştır. 6335 Sayılı Kanun ile bu maddede yapılan değişiklik öncesinde daha katı bir hüküm mevcuttu.

Avans Kâr Payı Dağıtımı

TTK’nin 509’uncu maddesi ile öngörülen Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ 9.8.2012 tarih ve 28379 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak uygulamaya girmiştir. Daha sonra tebliğde değişiklikler yapılmıştır. Önemli değişiklikler 1 Eylül 2018 tarih ve 30522 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanan değişiklik tebliği ile yapılmıştır. Değişiklikler sonrasında durum aşağıda olduğu gibidir.

Tebliğin Amacı, Kapsamı, Dayanaklar

Tebliğin amacı, şirketlerin kâr payı avansı dağıtımında uyacakları usul ve esasları düzenlemektir ve Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olmayan anonim şirketler ile limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketleri kapsar.

Tebliğ, 6102 sayılı TTK'nın 509’uncu maddesinin üçüncü fıkrasına, 565’inci maddesinin ikinci fıkrasına ve 644’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.

Kâr Payı Avansı Dağıtım Şartları

- Şirketlerin kâr payı avansı dağıtabilmeleri için, şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtılmasına ilişkin karar alınması ve kâr payı avansı dağıtılacak hesap döneminde hazırlanan üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolara göre kâr edilmiş olması gereklidir.

 -Sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait olan şirketler, kesinleşmemiş hesap dönemi sonu finansal tablolarda yer alan kâr üzerinden, ilgili hesap döneminin bitiminden itibaren iki ay içinde yapılacak genel kurullarında alınacak karara göre kâr payı avansı dağıtabilirler. Bu durumda ödenecek kâr payı avansı, hesap dönemi sonu kârından Tebliğin 7.maddesindeki düzenlemeler gereği indirimler yapılmak suretiyle hesaplanan tutarın yüzde doksanını geçemez.

Şirket Genel Kurulunca Alınacak Kararın İçeriği

Şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtımına karar verildiği durumda bu kararda aşağıdaki hususların da belirtilmesi zorunludur.

- İlgili hesap dönemi sonunda, yıl içinde dağıtılan kâr payı avansını karşılayacak tutarda net dönem kârı oluşmaması durumunda, net dönem kârını aşan kâr payı avanslarının varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest yedek akçelerden mahsup edileceği, serbest yedek akçe tutarının da dağıtılan kâr payı avanslarını karşılayamaması halinde fazla ödenmiş olan kâr payı avanslarının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,

- İlgili hesap dönemi sonunda zarar oluşması durumunda;

1) Varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest yedek akçelerin öncelikle oluşan zararın mahsubunda kullanılacağı, bu akçelerin oluşan zararı karşılayamaması halinde dönem içinde dağıtılan kâr payı avanslarının tamamının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,

2) serbest yedek akçelerin, oluşan dönem zararından mahsubu sonrasında bakiye serbest yedek akçe tutarının dağıtılan kâr payı avanslarından indirileceği, indirim işlemi sonucunda dönem içinde dağıtılan kâr payı avansı tutarının bakiye serbest yedek akçe tutarını aşması halinde ise aşan kısmının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği.

- Yukarıda belirtilen hususlar, kâr payı avansı dağıtılacak hesap dönemi içinde yapılacak genel kurul toplantısında karara bağlanır.

- Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, genel kurulca bu yönde karar alınabilmesi için sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin toplantıda hazır olması, bu nisabın toplantı süresince korunması ve toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğunun kâr payı avansı dağıtılması yönünde kullanılmış olması; limited şirketlerde ise toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğunun kararının kâr payı avansı dağıtılması yönünde olması gereklidir.

- İlgili hesap dönemi öncesinde ödenen kâr payı avanslarının, ilgili olduğu yılın net dönem kârından mahsup edilmesi şarttır. Bu işlem yapılmadan, şirket genel kurulunca kâr payı dağıtılmasına ve kâr payı avansı ödenmesine karar verilemez.

Dağıtılacak Kâr Payı Avansı Tutarı ve Hesaplanması

Dağıtılacak kâr payı avansı; varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamının, vergi, fon ve mali karşılıkların, kanunlara ve sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçelerin, varsa intifa senedi sahipleri ile sözleşmede ortaklar dışında kâra katılması öngörülen diğer kimseler için ayrılacak tutarların, oluşan ara dönem kârından indirilmesi suretiyle hesaplanır. Ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez.

Aynı hesap dönemi içinde izleyen ara dönemlerde de kâr oluşması halinde dağıtılacak kâr payı avansı tutarı, yukarıda belirtilenlerin yanı sıra önceki ara dönem veya dönemlerde ödenmiş olan kâr payı avansı tutarları da indirilerek hesaplanır. Ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez.

Dağıtılacak kâr payı avansı tutarının hesaplanmasına ilişkin tablo Tebliğ ekinde yer almaktadır. Hesaplamalarda bu tablodan yararlanılabilir.

Kâr Payı Avansı Ödemeleri

Kâr payı avansı, sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, dağıtım tarihleri itibarıyla ortağın sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olacak şekilde aşağıdaki hususlar dikkate alınarak ödenir.

Kâr payı avansı, kârdan imtiyazlı paylara imtiyaz dikkate alınarak ödenir. İntifa senedi sahiplerine, ortaklıkları nedeniyle dağıtılacak kâr payı avansı hariç olmak üzere yönetim organı üyelerine ve sözleşmede ortaklar dışında kâra katılması öngörülen diğer kimselere kâr payı avansı ödenemez.

Ortakların sermaye taahhüt borçları dışında şirkete borçlu olmaları halinde söz konusu borç ortağa ödenecek kâr payı avansından mahsup edilir.

Kaynak: https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/sermaye-sirketlerinde-kar-payi-avansi-dagitimi-ve-vergileme/665400

Doç. Dr. A. Engin Ergüden
19.07.2024