Yatırım teşvik sistemi çerçevesindeki yatırımlar; cari açığın azaltılması için ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin artırılması, teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve orta-yüksek teknoloji içeren yatırımların desteklenmesi, az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin artırılması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması gibi amaçlarla 2012/3305 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” kapsamında desteklenmektedir.

Yatırım teşvik sistemi kapsamında, 2021 yılında, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 274,9 milyar TL, istihdam sayısı 381.093 olan toplam 12.740 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenmiştir. 2020 yılı ile karşılaştırıldığında; düzenlenen belge sayısında %21, öngörülen toplam sabit yatırım tutarında %15, istihdamda ise %25 artış söz konusudur.

2021 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin 12.344 adedi yerli firmalar, 396 adedi yabancı sermayeli firmalar adına düzenlenmiştir. Yerli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 250,3 milyar TL olurken, yabancı sermayeli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 24,6 milyar TL’dir. Belgeler kapsamında öngörülen toplam 381.093 istihdamın %96’sı yerli firmalar tarafından gerçekleştirilecektir.

2021 yılında verilen yatırım teşvik belgelerinin 5.492 adedi (%43’ü) 1. bölgede, 1.971 adedi (%15,5’i) 2. bölgede, 1.694 adedi (%13’ü) 3. bölgede, 813 adedi (%6,5’i) 4. bölgede, 648 adedi (%5’i) 5. bölgede, 2.117 adedi (%17’si) 6. bölgede ve 5 adedi de muhtelif bölgelerdedir. Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, 6. bölge kapsamında düzenlenen belge sayısındaki %90’lık artış dikkat çekicidir.

Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarının ise 119,1 milyar TL’si (%43) 1. bölgede, 54,5 milyar TL’si (%20) 2. bölgede, 44 milyar TL’si (%16) 3. bölgede, 22,5 milyar TL’si (%8) 4. bölgede, 15,8 milyar TL’si (%6) 5. bölgede, 17,7 milyar TL’si (%6,5) 6. bölgede ve 1,3 milyar TL’si (%0,5) de muhtelif bölgelerdedir.

Bölgeler üzerinden bir değerlendirme yapıldığında, yatırım teşvik belgelerinin neredeyse yarıya yakın bir kısmının en gelişmiş bölge olan 1. bölgedeki yatırımlar için düzenlendiği, en az gelişmiş bölge olan 6. bölgedeki yatırımlar için düzenlenen teşvik belgesi sayısının tüm belgeler içindeki oranının %17 olmasına karşın, bu belgelerde öngörülen sabit yatırımın toplam sabit yatırım büyüklüğünün sadece %6,5’ine tekabül ettiği görülmektedir.

2021 yılında düzenlenen 12.740 adet belgenin 7.453 adedi komple yeni yatırım, 4.397 adedi tevsi, 890 adedi de diğer mahiyetlerdeki yatırımlardan oluşmaktadır. Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 274,9 milyar TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 164,7 milyar TL’si komple yeni yatırım, 86,9 milyar TL’si tevsi ve 23,4 milyar TL’si ise diğer mahiyetlerdeki yatırımlardır.

Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 274,9 milyar TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 20,6 milyar TL’si enerji sektöründe (%7,5), 47,9 milyar TL’si (%17,5) hizmetler sektöründe, 185,2 milyar TL’si (%67) imalat sektöründe, 15 milyar TL’si (%5,5) madencilik sektöründe ve 6,3 milyar TL’si (%2,5) de tarım sektöründedir. Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında imalat, hizmetler ve madencilik sektöründe artış, enerji sektöründe ise düşüş göze çarpmaktadır.

2021 yılında düzenlenen 12.740 adet yatırım teşvik belgesinin 8.190 adedi bölgesel, 4.534 adedi genel ve 16 adedi de stratejik mahiyete sahiptir. Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam 274,9 milyar TL’lik sabit yatırım tutarının 195,3 milyar TL’si bölgesel, 76,4 milyar TL’si genel ve 3,2 milyar TL’si stratejik mahiyetteki yatırımlara aittir.

Kaynakça:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Yatırım Teşvik Bülteni, Aralık 2021

Sena Gürsoy