Yatırım Teşvik Sistemi çerçevesindeki yatırımlar; cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin arttırılması, teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve orta-yüksek teknoloji içeren yatırımların desteklenmesi, az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin arttırılması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması gibi amaçlarla 2012/3305 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” kapsamında desteklenmektedir.

Yatırım Teşvik Sistemi kapsamında, 2023 yılında, öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 1,15 trilyon TL, istihdam sayısı 340 bin 236 olan toplam 15 bin 746 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenmiştir. 2022 yılı ile karşılaştırıldığında; düzenlenen belge sayısında %16,5, öngörülen toplam sabit yatırım tutarında %16 artış, istihdam sayısında ise %3 oranında azalış söz konusudur.

2023 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin 15 bin 265 adedi yerli firmalar, 481 adedi yabancı sermayeli firmalar adına düzenlenmiştir. Yerli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 1,07 trilyon TL olurken, yabancı sermayeli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 82,5 milyar TL’dir. Belgeler kapsamında öngörülen toplam 340 bin 236 istihdamın %96’sı yerli firmalar tarafından gerçekleştirilecektir.

2023 yılında verilen yatırım teşvik belgelerinin 6 bin 217 adedi (%39,5’i) I. Bölgede, 3 bin 133 adedi (%20’si) II. Bölgede, bin 968 adedi (%12,5’i) III. Bölgede, bin 345 adedi (%8,5’i) IV. Bölgede, 997 adedi (%6,5’i) V. Bölgede, 2 bin 20 adedi (%13’ü) VI. Bölgede ve 66 adedi de muhtelif bölgelerdedir.

Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarının ise 412,5 milyar TL’si (%36’sı) I. Bölgede, 233,4 milyar TL’si (%20’si) II. Bölgede, 170 milyar TL’si (%15’i) III. Bölgede, 90 milyar TL’si (%8’i) IV. Bölgede, 91,5 milyar TL’si (%8’i) V. Bölgede, 74,3 milyar TL’si (%6,5’i) VI. Bölgede ve 76,4 milyar TL’si (%6,5’i) de muhtelif bölgelerdedir.

Bölgeler üzerinden bir değerlendirme yapıldığında, yatırım teşvik belgelerinin yaklaşık %40’ının en gelişmiş bölge olan I. Bölge’deki yatırımlar için düzenlendiği, en az gelişmiş bölge olan VI. Bölgedeki yatırımlar için düzenlenen teşvik belgesi sayısının tüm belgeler içindeki oranının %13 olmasına karşın, bu belgelerde öngörülen sabit yatırımın, toplam sabit yatırım büyüklüğünün sadece %6,5’ine tekabül ettiği görülmektedir.

2023 yılında düzenlenen 15 bin 746 adet belgenin 10 bin 156 adedi komple yeni yatırım, 4 bin 532 adedi tevsi, bin 58 adedi de diğer mahiyetlerdeki yatırımlardan oluşmaktadır. Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 1,15 trilyon TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 770,2 milyar TL’si komple yeni yatırım, 302,8 milyar TL’si tevsi ve 75,2 milyar TL’si ise diğer mahiyetlerdeki yatırımlardır.

Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 1,15 trilyon TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 589,1 milyar TL’si (%51,5’i) imalat sektöründe, 261,6 milyar TL’si enerji sektöründe (%23’ü), 258 milyar TL’si (%22’si) hizmetler sektöründe, 22,5 milyar TL’si (%2’si) madencilik sektöründe ve 17,1 milyar TL’si (%1,5’i) de tarım sektöründedir. Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, özellikle enerji sektöründe belge sayısı ve sabit yatırım tutarındaki artış ve madencilik sektöründeki düşüş dikkat çekmektedir.

2023 yılında düzenlenen 15 bin 746 adet yatırım teşvik belgesinin 12 bin 791 adedi bölgesel, 2 bin 897 adedi genel ve 58 adedi de stratejik mahiyete sahiptir. Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam 1,15 trilyon TL’lik sabit yatırım tutarının 735,7 milyar TL’si bölgesel, 366,8 milyar TL’si genel ve 45,8 milyar TL’si stratejik mahiyetteki yatırımlara aittir.

Kaynakça:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Yatırım Teşvik Bülteni, Aralık 2023

Sena Gürsoy

26.02.2024