Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) 2000’li yıllardan bugüne ek motorlu taşıtlar vergisi konusunda dört kararı bulunmaktadır. AYM’nin kararları 4481, 4837, 4962 ve 7456 sayılı kanunlarla ilgilidir. AYM ek motorlu taşıtlar vergisi ile ilgili olarak iki ret ve iki kabul kararı vermiştir. AMY’nin konuyla ilgili kararlarının özeti aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Ek motorlu taşıtlar vergisini ihdas eden kanun, AYM kararı, Resmî Gazete tarih ve sayıları ile kararların içeriğine ilişkin bilgiler aşağıdadır.

AYM 2001 ve 2023 yıllarında yasa kuralının iptal başvurularında ret kararı vererek ek motorlu taşıtlar vergisini Anayasa’ya uygun bulmuştur. Vergiyi uygun bulduğu kararlarında dikkati çeken husus ve gerekçeler şu şekilde özetlenebilir: İptal başvurusuna konu 4481 ve 7456 sayılı kanunlar adlarında da belirtildiği üzerinde deprem nedeniyle çıkarılmıştır. Devletin deprem nedeniyle ihtiyaç duyduğu ek kaynak ihtiyacını karşılamak amacını gütmektedirler. Deprem nedeniyle oluşan kayıpların telafisi ve toplumsal dayanışmanın sağlanması amaçlanmaktadır. Depremin sebep olduğu ekonomik ve sosyal olumsuzlukları gidermek için ek motorlu taşıt vergisi getirilmesinde kamu yararı vardır. Kamu yararının bulunması nedeniyle ek vergi kadar mülkiyet hakkının kanunla sınırlandırılması makuldür. Mükelleflerin sahip oldukları aracın değeri, araç sahiplerinin ödeme gücü ve ödenen ilave vergi tutarı dikkate alındığında aşırı külfet getirmemektedir. Mali güç ile orantılıdır. Deprem bölgesi hariç araç sahiplerinden alındığı için vergilendirmede adalet ve eşitlik ilkesine uygundur.

AYM 2003 yılında 4837 ve 4962 sayılı kanunların ek motorlu taşıtlar vergisi hükümlerinin iptal başvurularını uygun bulmuş ve verginin iptalini karar vermiştir. Vergiyi iptal ettiği kararlarda özetle şu hususları ortaya koymuştur: Ek motorlu vergisinin alınma gerekçesi ekonomik istikrarı sağlamak ve borç stokunu azaltmaktır. Verginin alınması gerekçesi olağanüstü bir durum arz etmemektedir. Hayatın normal akışı içinde normal kabul edilmeyecek doğal afetler, savaş ve seferberlik hâli, siyasi ve ekonomik krizler gibi toplumu derinden etkiyecek olaylardan değildir. Ekonomik istikrarı sağlamak ve sağlıklı bir kamu maliyesi yürütmek devletin temel görevlerindedir. Borç stokunu azaltmak amacıyla ek vergi getirilmesi hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmamaktadır.

AYM 2001 ve 2023 yıllarındaki kararlarında, depremin olağanüstü bir hâl olduğunu, deprem yaşandığında devletin normal zamanlara göre daha fazla kaynağa ihtiyaç duyduğu, depremin yol açtığı yaraları sarmak ve sosyal dayanışmayı sağlamak için ek motorlu taşıtlar vergisi getirilebileceği, ek verginin mükelleflere çok fazla külfet getirmediği, bütün araç sahiplerinden aracın vasıflarına göre alındığı için vergide adalet ve eşitlik ilkelerini uygun olduğu gerekçe ve açıklamalarına vurgu yapmıştır. Mahkeme 2003 yılındaki kararlarında, ekonomik istikrarı sağlamak ve borç yükünü azaltmanın devletin asli görevleri arasında yer aldığını, olağanüstü bir durum arz etmediğini ve bunun için ek motorlu taşıt getirmenin hukuk devleti ilkesi ile uyuşmadığını vurgulamıştır.

AYM’nin ek motorlu taşıtlar vergisi ile verdiği yukarıdaki iki ret ve iki kabul kararlarında devamlılık ve istikrar bulunduğu sonucuna varılabilir.

Dr. Hüseyin Işık

20.10.2023