Bu makalemizde Kahramanmaraş’ta meydana gelen on ilimizi etkileyen deprem nedeniyle yapılan yardımların vergi yönünü inceleyeceğiz. Yardımlar nakdî yardımlar ve aynî yardımlar şeklinde olabilecektir. Nakdî ve aynî yardımların vergi yönü çok sayıda vergi kanununu ilgilendirmektedir. Burada kazançlar üzerinden alınan vergiler olarak sınıflandırılan gelir vergisi ve kurumlar vergisi üzerinde durulacaktır.

Nakdî yardımlar

Nakdî yardım denilince bir kişinin, işletmenin veya şirketin depremde zarar gören kişilere doğrudan veya yardım organizasyonu aracılığıyla yaptığı yardım anlaşılır. Gerçek veya tüzel kişiler deprem sırasında yardım toplama mevzuatına uygun olmak üzere kendi isteklerine göre nakdî bağış yaparlar. Yapılan nakdî bağışların vergi kanunları bakımından nasıl değerlendirileceği önem taşır. Yapılan yardım vergi kanunlarına uygun ise gelir vergisi veya kurumlar vergisi matrahından indirilerek mükellefe bir vergi avantajı sağlanır. Eğer yapılan bağış vergi mevzuatına uygun değil ise mükellefler bakımından kanunen kabul edilmeyen gider sayılarak vergi matrahından indirmesine izin verilmez.

Yapılan nakdî bağış ve yardımların gelir vergisi ve kurumlar vergisi bakımından gider yazılabilmesi için kanun dairesinde yapılması gerekir. Burada karşımıza çıkan kanuni düzenlemeler Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesinin 4, 10 ve 11 numaralı bentleri ile Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinin c, e ve f bentleridir. Her iki kanunun ilgili düzenlemeleri birbirinin aynısıdır. Her iki kanunun kazanç vergisi olması sebebiyle bağış ve yardımları aynı şekilde ele alması normaldir.

Her iki kanun bakımından düzenleme şu şekildedir:

(1) Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Cumhurbaşkanı’nca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin %5'ini aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar gelir veya kurumlar vergisi matrahından indirilebilecektir. Gelir vergisi mükelleflerden kalkınmada öncelikli yörelerde bulunanların indirebilecekleri tutarın tavanı %10 olarak dikkate alınacaktır.

(2) Cumhurbaşkanı’nca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan aynî ve nakdî yardımların tamamı gelir veya kurumlar vergisi matrahından indirilebilecektir. Burada sözü edilen kampanya 3 Şubat 2021 tarihinde yayımlanan 3483 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı gereğince Afet ve Acil Durum Yönetimi (AFAD) Başkanlığı koordinasyonunda yürütülen yardım kampanyalarıdır.

(3) İktisadi işletmeleri hariç Türkiye Kızılay Derneği’ne makbuz karşılığı yapılan nakdî bağış ve yardımlar gelir veya kurumlar vergisi matrahından indirilebilecektir.

Dolayısıyla mükelleflerin AFAD’a ve Kızılay’a yaptıkları nakdî yardımların tamamı gelir veya kurumlar vergisinden indirilebilecektir. Ancak yukarıda birinci bentte sayılan kurumlara yapılan nakdî yardımlarda toplam matrahın %5 ve %10 şeklinde üst sınırı bulunmaktadır.

Aynî yardımlar

Aynî yardımlarda verilen şey bir mal veya hizmet şeklinde olacaktır. Mükelleflerin aynî yardımlarını vergiden indirebilmeleri, gelir ve kurumlar vergisine uygun yapılmaları gerekmektedir. Yukarıda yer verilen mevzuat aynî yardımlarda da karşımıza çıkmaktadır.

Buna göre mükellefler tarafından AFAD’a yapılan aynî yardımların tamamı gelir ve kurumlar vergisinden indirilecektir. AFAD dışındaki genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Cumhurbaşkanı’nca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin %5'ini aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan aynî bağış ve yardımlar gelir ve kurumlar vergisi matrahından indirilebilecektir. Kalkınmada öncelikli yörelerdeki gelir vergisi mükellefleri için tavan oran %5 yerine %10 olarak uygulanacaktır. Bu durumda aynî yardımlarda Kızılay %5 ve %10 sınırına tabi olacaktır.

Ayrıca aynî yardımlarla ilgili olarak gıda bankacılığı yapan kurumlara yapılan yardımlara ilişkin bir düzenleme daha vardır. Bu düzenleme Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin 10’uncu bendi ile 89’uncu maddesinin 6’ncı bendinde yer almaktadır. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı gelir vergisi veya kurumlar vergisi matrahından indirilebilecektir. Buna göre mükellefler depremzedelere yapacakları gıda, temizlik, giyecek ve yakacak yardımlarını gıda bankaları aracılığıyla gönderirlerse tamamını gelir vergisi veya kurumlar vergisi matrahından indirebileceklerdir.

Bağış ve yardımların aynî olarak yapılması hâlinde bağışlanan veya yardımın konusunu teşkil eden mal veya hakkın varsa mukayyet değeri, yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonu’nca tespit edilecek değeri esas alınacaktır.

Mükelleflerin deprem bölgesinde zarar gören vatandaşlarımıza nakdî ve aynî yardımlarla el uzatmaları ülkemiz ve deprem bölgesi açısından çok değerlidir. Nakdî ve aynî yardımlarını yaparken fatura, makbuz ve banka dekontu şeklindeki belgelerle tevsik etmeleri ve maliye idaresinin yönlendirici açıklamalarını takip etmelerinde fayda bulunmaktadır.

Dr. Hüseyin Işık

17.02.2023