Bugünlerde gazetelerde ve internet haber sitelerinde, Almanya’da yaşayan Türk vatandaşlarına bu ülkenin vergi idaresi tarafından bilgi yazıları gönderildiği ve Türkiye’de elde ettikleri kazançları beyan etmeleri istendiği yönünde haberler yer almaktadır. Alman Vergi İdaresinin ülkelerinde ikamet eden vatandaşlara gelirlerini sorgulayıcı ve beyana davet niteliğindeki yazılar göndermesinin arkasında uluslararası vergi bilgi değişimi yatmaktadır. Devletler son beş yıldır vergi bilgilerini aralarında değişime tutmak suretiyle ülkelerinde beyan edilmesi gereken vergi tutarlarını arttırma yoluna gitmektedirler.

Türkiye başta Almanya olmak üzere diğer Avrupa ülkelerinde yaşayan Türk vatandaşlarının vergi bilgi değişiminden olumsuz etkilenmemeleri için vergi bilgi değişimine ağırdan almıştır. Ancak yıllar içinde imzalanan anlaşmalardaki gereklilikler ve uluslararası toplumun baskısı ile 2020 yılı itibarıyla vergi bilgi değişimine katılmıştır.

Uluslararası vergi bilgi değişimine olanak sağlayan hukuki metinler şu şekildedir. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları, Vergi Bilgi Değişimi Anlaşmaları ile OECD ve Avrupa Konseyi tarafından ortaklaşa hazırlanan Vergi Konularında Karşılıklı İdarî Yardımlaşma Sözleşmesi’dir. Türkiye bu üç hukuki metni daha önceki yıllarda imzalamış ve yürürlüğe koymuştur. Bu üç hukuki metinden ilk ikisi ikili anlaşmalar şeklindedir. Son anlaşma ise çok taraflıdır. İkili anlaşmalarda anlaşma hükümleri sadece imzacı iki ülkeyi bağlamaktadır. Çok taraflı anlaşmalar ise imzacı devletlerin tamamını bağlamaktadır. Türkiye 2022 yılı başı itibarıyla 89 ülke ile çifte vergilendirmeyi önleme anlaması imzalamıştır. Yine aynı dönem itibarıyla sonuçlandırdığı vergi bilgi değişimi anlaşma sayısı beş olmuştur. Çok İdari Yardımlaşma Sözleşmesine imza koyan devlet sayısı 2022 Mayıs itibarıyla 145’e ulaşmıştır. Bu rakamlar Türkiye’nin çok sayıda ülke ile vergi bilgi değişimine girdiğini göstermektedir.

Yukarıda bahsi geçen üç tür vergi anlaşması arasında bir hukuki hiyerarşi yoktur. Ülkeler aralarındaki bu anlaşmalardan işlerine uygun geleni kullanmakta serbesttirler. Bu anlaşmalardaki bilgi değişimi başlığı altında yer alan altı konu göze çarpmaktadır. Bunlar madde başlıkları itibarıyla;

1) Talep üzerine bilgi değişimi,

2) Anlık bilgi değişimi,

3) Otomatik bilgi değişimi,

4) Endüstri Ölçeğinde bilgi değişimi,

5) Eşzamanlı vergi incelemeleri

6) Yurt dışında vergi incelemeleri şeklindedir.

Yukarıdaki başlıklardan Otomatik Bilgi Değişimi son yıllarda en çok kullanılan yöntem olmaya başlamıştır. Banka hesap bilgileri bu kapsamda hızlı bir şekilde değişime tabi tutulmuştur. Finansal hesap bilgilerinin değişimi çerçevesinde Türkiye, Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşmasını imzalamış ve 2020 yılında yürürlüğe koymuştur. Yine bu kapsamda Amerika Birleşik Devletleri ile kamuoyunda FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act – Yabancı Hesaplar Vergi Uyum Yasası) anlaşması olarak bilinen Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Genişletilmiş Bilgi Değişimi Yoluyla Uluslararası Vergi Uyumunun Artırılması Anlaşması imzalanmıştır. FATCA anlaşmasının yürürlüğe girmesi için gerekli olan onay süreci hâlen devam etmektedir.

Yukarıda yer verilen anlaşmalar uyarınca ülkelerin yetkili makamları vergi bilgi değişimi yapabileceklerdir. Bilgi değişiminde elde edilen veriler hem iki devlet arasındaki anlaşma hem de ülkelerin iç hukuk hükümlerinin uygulanmasında kullanılabilecektir. Bu nedenle örneğin Almanya’da yaşayan ve Türkiye’den gelir elde eden vatandaşların bu yolla elde ettikleri gelirlerinin Almanya’da beyan edilip edilmediği ve vergisinin ödenip ödenmediği kontrol edilecektir. Kontrol edilecek gelirler anlaşmaların kapsamında olan gayrimenkul kira geliri, faiz, temettü, gayrimaddi hak bedeli, ticari kazanç, ücret vb. gelir unsurlarından oluşturmaktadır. Bilgi değişimi sonucu beyan etmediği anlaşılan vatandaşlar Almanya’da ilave vergi, ceza ve faiz ödeme durumu ile karşı karşıya kalabileceklerdir. Bu yüzden Türkiye’den elde ettikleri gelirlerine ilişkin Almanya’daki ödevlerini eksiksiz olarak yerine getirmeleri kendileri açısından olumlu olacaktır.

Vergi anlaşmalarının imzalanması ve uygulanmasında yetkili makam olan Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı, uluslararası vergi bilgi değişimine ilişkin rehberleri internet sayfasında yayımlamaktadır. Bu rehberlerde vergi bilgi değişimlerinin kapsamı, amacı ve zamanı konusunda mükelleflere bilgiler verilmektedir. Mükellefler bu rehberlerden gerekli bilgileri temin edebileceklerdir.

Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının oturdukları ülke dışında Türkiye’de veya bir başka ülkede gelir elde etmeleri durumunda, gelirlerine ilişkin bilgilerin idareler arasında paylaşılacağı ve beyan etmediklerinin öğrenilmesi durumunda cezalı tarhiyatlarla karşılaşabilecekleri dikkate alarak beyanlarının zamanında ve doğru yapmalarında fayda bulunmaktadır.

Dr. Hüseyin Işık